The legal nature of loan for consumption in the European legal tradition

Praca Charakter prawny pożyczki w europejskiej tradycji prawnej ma na celu ukazanie pożyczki w jej historycznym rozwoju, z uwzględnieniem kontekstu gospodarczego i społecznego. Ta niewątpliwie podstawowa i najpopularniejsza czynność kredytowa należy do najstarszych rozwiązań prawnych, swoimi korzeniami sięgając dorobku starożytności. Prawo rzymskie ujmowało pożyczkę jako umowę realną, dochodzącą do skutku przez wzajemny konsens, a zarazem przez wydanie przedmiotu, którym były pieniądze lub inne rzeczy zamienne. Takie ujęcie odpowiadało archaicznym stosunkom społeczno–gospodarczym, w których pożyczka wykorzystywana była najczęściej jako nieodpłatna pomoc finansowa udzielana osobom bliskim i znajomym. Mimo rozwoju instytucji kredytu finansowego konstrukcja dogmatyczna rzymskiej pożyczki nie uległa zmianie. Do tej tradycji odwołali się twórcy nowożytnych kodeksach prawa cywilnego, przyjmując w ślad za rozwiązaniem rzymskim realny jej charakter. Odmienne stanowisko zajął szwajcarski kodeks zobowiązań z 1911 roku konstruując pożyczkę jako umowę konsensualną. Za tym wzorem poszedł polski kodeks zobowiązań z 1933 roku, a następnie polski kodeks cywilny z 1964 roku. Na początku XXI wieku konsensualność pożyczki została również przyjęta w prawie niemiecki, austriackim i francuskim. W pracy wykorzystano trzy metody badawcze: historyczną, komparatystyczną i dogmatyczną. Pierwsza, umożliwiła prześledzenie pożyczki w jej historycznym rozwoju, dzięki czemu poznano zasady i wartości, które przyświecały poszczególnym regulacjom prawnym. Za pomocą metody komparatystycznej dokonano analizy tych samych rozwiązań, lecz w innych porządkach prawnych. W przypadku pożyczki, należącej do europejskiej tradycji prawnej zasadne wydało się sięgnięcie do prawa francuskiego, niemieckiego i austriackiego. Metoda dogmatyczna posłużyła do pojęciowego opisu obowiązujących instrumentów prawnych dotyczących pożyczki. Wskutek jej wykorzystania został ustalony stan wyjściowy badanego zagadnienia, czyli to, co kryje się obecnie pod pojęciem pożyczka.

The aim of the work The legal nature of the loan for consumption in the European legal tradition is to present the loan for consumption in its historical development, taking into account the economic and social context. The undoubtedly fundamental and the most popular credit juridical act is one of the oldest legal solutions which reaches the beginnings of antiquity. The Roman law regarded the loan for consumption as real contract, which is binding only if the consensus between parties was made and transfer of the money or fungible took place. This approach was suitable to the archaic socio-economic relations in which the loan for consumption was used mostly as unpaid financial help for family and friends. Despite of the development of financial credit institutions, the dogmatic structure of loan for consumption, derived from Roman law has not changed. The authors of modern civil law codes referenced to this tradition, by adopting the real nature of loan for consumption. Only the Swiss Code of Obligations from 1911 took a contrary viewpoint, by constructing loan for consumption as consensual agreement. The Polish Code of Obligations from 1933 and the Polish Civil Code form 1964 took over the Swiss solution. At the beginning of the twenty-first century, loan for consumption as consensual contract was also incorporated into German, Austrian and French legal system. The study used three research methods: historical, comparative and dogmatic. The first one allowed us to get to know the historical development of loan for consumption, especially the principles and values of particular regulations. Comparative method was used to analyze the same legal solutions, but in different legal systems. In the case of a loan for consumption, belonging to the European legal tradition, it seems to be reasonable to examine French, German and Austrian law. Dogmatic method was used to conceptual description of the existing legal provisions of loan for consumption. Thereby, the initial state of the discussed issue has been appointed. In particular, it gave an opportunity to explore what does the word loan for consumption mean currently.