Structure and dynamics of the lower part Skawa river channel under conditions of vegetation

Struktura i dynamika koryt rzecznych jest częstym tematem badań w geomorfologii fluwialnej. Analiza struktury pozwala wydzielić typy odcinków, kształtowanych przez określone procesy. Niniejsza praca dotyczy struktury i dynamiki koryta Skawy z uwzględnieniem wpływu roślinności.Skawa, rzeka żwirodenna, jest jednym z karpackich dopływów Wisły. Długość badanego odcinka wynosi 28,2 km (od zapory w Świnnej Porębie do ujścia). Dorzecze badanego odcinka zbudowane jest z utworów płaszczowiny śląskiej i podśląskiej oraz utworów miocenu; leży w obszarze Beskidu Małego, Pogórza Śląskiego, Pogórza Wielickiego oraz Kotliny Oświęcimskiej. Koryto Skawy zostało podzielone na 27 odcinków, dla których zostały zebrane dane dotyczące cech koryta, form korytowych, osadów, a także stopnia antropopresji (regulacje koryta, zabudowa hydrotechniczna) oraz roślinności. Dane te umożliwiły obliczenie niezbędnych wskaźników i scharakteryzowanie koryta. Najbardziej powszechnymi formami w korycie Skawy są łachy, podcięcia, plosa i przemiały. Łachy są obecne w każdym odcinku. Liczba łach wynosi 146. Wśród nich najwięcej to łachy boczne – 116, łach środkowych jest 24, a wysp 6. Liczba podcięć wynosi 72. Podcięcia zlokalizowane są na brzegach wklęsłych lub prostych. Obecność plos i przemiałów świadczy o naturalnych procesach w korycie Skawy. Działalność człowieka polega przede wszystkim na ochronie brzegów poprzez stosowanie narzutu kamiennego i gabionów, budowie zapór wodnych i wałów. Niestety w korycie Skawy ma miejsce pobór żwirów z koryta, co negatywnie wpływa na przebieg procesów fluwialnych.Zebrane cechy, wskaźniki i parametry pozwoliły na wydzielenie typów odcinków w korycie Skawy. Zastosowana metoda analizy granic odcinków pozwoliła na wyróżnienie następujących typów odcinków: erozji wgłębnej (mała liczba i powierzchnia form akumulacyjnych i erozyjnych), transportacyjny (dominuje transport materiału, mała liczba form), depozycyjny (dominuje akumulacja materiału), erozji bocznej z akumulacją (duża liczba form akumulacyjnych i erozyjnych) oraz antropogeniczny.Roślinność wpływa na strukturę i dynamikę koryta. Chroni i wzmacnia brzegi, stabilizuje formy akumulacyjne oraz materiał pochodzący z podcięć. Rośliny w korycie wymuszają akumulację, a także wpływają na szerokość koryta (zwężenie lub poszerzanie). W poszczególnych typach odcinków wpływ roślin jest zróżnicowany. Koryto Skawy modelowane jest przez naturalne procesy fluwialne, na które nakłada się wpływ roślinności. Na funkcjonowanie koryta ma także wpływ działalność człowieka.

The structure and dynamics of river channels is a common research topic in fluvial geomorphology. The structural analysis provides a distinction between specific types of reaches, shaped by particular processes. This thesis provides an insight into the structure and dynamics of Skawa River channel, including the impact of vegetation.Skawa, a gravel-bed river, is one of Carpathian tributaries of the Vistula River. The length of the analysed reach is 28,2 km (from the dam in Świnna Poręba to the estuary). The river basin of the reach, consisting of Silesian and sub-Silesian nappes and Miocene sediments, is located in the area of the Beskid Mały, Pogórze Śląskie, Pogórze Wielickie and Kotlina Oświęcimska.Skawa’s river channel was divided into 27 reaches, for which data on river channel characteristics, river channel forms, sediments and the degree of anthropic pressure (river control, hydrotechnical infrastructure) and vegetation was gathered. These data were used in calculating the essential indicators and characterizing the river channel. The most common forms in the Skawa River channel are: bars, undercuts, riffles and pools. Bars are present on each of the reaches, amounting to 146. Among them, there are 116 point bars, 24 central bars and 6 islands. There are 72 undercuts, located on the concave and straight river banks. The presence of riffles and pools indicates natural processes within Skawa River channel. The gathered characteristics, indicators and parameters allowed to identify specific types of reaches within the Skawa River channel. The applied method of reach boundary analysis allowed to distinguish the following types of reaches: A – deep erosion (small number and area of accumulative forms), B – transportational (predominantly material transport, small number of forms), C – lateral erosion with accumulation (large number of accumulative and erosive forms), D – depositional (predominantly accumulation of material), and E – anthropogenic.The human impact consists mostly of protection of the river banks by applying stone coating and gabions, building of dams and embankments. Unfortunately, within the river channel , gravel mining is taking place, which has a negative impact on fluvial processes.The vegetation has an impact on structure and dynamics of the river channel. It protects and reinforces the river banks, stabilizes accumulative forms and the material coming from the undercuts. The plants in the river channel force accumulation and also have an impact on its width (narrowing or widening). The influence of plants varies between individual reaches.Skawa River channel is shaped by natural fluvial processes combined with the influence of vegetation. Human activity also has an impact on the functioning of the river channel.