Sustainable Climate Action and Human Rights: An Analysis of UN and European Union Documents

Praca analizuje relacje między polityką klimatyczną a ochroną praw człowieka w dokumentach Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) i Unii Europejskiej (UE). Punktem wyjścia jest uznanie kryzysu klimatycznego za jedno z największych wyzwań współczesności, mającego bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo, stabilność społeczną oraz podstawowe prawa człowieka, w tym prawo do życia, zdrowia i bezpieczeństwa. Skutki zmian klimatu, takie jak ekstremalne zjawiska pogodowe czy migracje klimatyczne, najdotkliwiej odczuwają społeczności najmniej odpowiedzialne za emisje gazów cieplarnianych.Celem pracy jest zbadanie, w jakim stopniu i w jaki sposób dokumenty ONZ i UE integrują ochronę praw człowieka z polityką klimatyczną, a także identyfikacja rozbieżności między deklaracjami a praktyką. Praca stawia pytania o różnice w zakresie, formie i skuteczności mechanizmów integrujących prawa człowieka z polityką klimatyczną, stosowane instrumenty oraz istniejące luki w ochronie tych praw. Hipoteza zakłada, że choć integracja ta jest coraz częściej postulowana, jej praktyczna realizacja pozostaje niewystarczająca.W rozdziale pierwszym przedstawiono podstawy teoretyczne, kluczowe pojęcia (mitygacja, adaptacja, dekarbonizacja, sprawiedliwa transformacja) oraz historyczny rozwój polityki klimatycznej. Omówiono powiązania między prawami człowieka a środowiskiem, wskazując na argumenty za traktowaniem zmian klimatycznych jako zagrożenia dla praw człowieka.Rozdział drugi poświęcony jest analizie działań ONZ, w tym Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu, Protokołu z Kioto i Porozumienia Paryskiego. Przedstawiono mechanizmy klimatyczne ONZ (np. krajowe wkłady NDC, globalny przegląd postępów) oraz sposób ujmowania praw człowieka w tych dokumentach, ze szczególnym uwzględnieniem rezolucji Rady Praw Człowieka. Wskazano na rosnącą świadomość potrzeby integracji ochrony praw człowieka z polityką klimatyczną, ale także na ograniczenia, takie jak brak wiążących mechanizmów egzekwowania tych praw.Trzeci rozdział analizuje politykę klimatyczną UE, w tym Europejski Zielony Ład, pakiet „Fit for 55” oraz Europejskie prawo klimatyczne. Omówiono mechanizmy wsparcia dla regionów i grup szczególnie narażonych (np. Fundusz Sprawiedliwej Transformacji) oraz oceniono skuteczność UE w integrowaniu ochrony praw człowieka z polityką klimatyczną, zwłaszcza w kontekście sprawiedliwości społecznej i klimatycznej.Wnioski pracy wskazują, że integracja ochrony praw człowieka z polityką klimatyczną w dokumentach ONZ i UE jest postulowana, lecz w praktyce wciąż niewystarczająca. Kluczowym wyzwaniem pozostaje zapewnienie, by prawa człowieka – zwłaszcza grup najbardziej narażonych – stały się integralną częścią polityki klimatycznej. Praca podkreśla konieczność rozwoju mechanizmów monitorowania i egzekwowania oraz pogłębienia współpracy międzynarodowej na rzecz sprawiedliwości klimatycznej.

The thesis analyzes the relationship between climate policy and the protection of human rights in the documents of the United Nations (UN) and the European Union (EU). The starting point is the recognition of the climate crisis as one of the greatest challenges of our time, directly affecting security, social stability, and fundamental human rights, including the right to life, health, and safety. The effects of climate change, such as extreme weather events or climate-induced migration, are most acutely felt by communities least responsible for greenhouse gas emissions.The aim of the thesis is to examine to what extent and in what ways UN and EU documents integrate human rights protection with climate policy, as well as to identify discrepancies between declarations and practice. The thesis asks questions about the differences in the scope, form, and effectiveness of mechanisms integrating human rights with climate policy, the legal and policy instruments used, and the existing gaps in the protection of these rights. The hypothesis assumes that although this integration is increasingly postulated, its practical implementation remains insufficient.The first chapter presents the theoretical foundations, key concepts (mitigation, adaptation, decarbonization, just transition), and the historical development of climate policy. It discusses the links between human rights and the environment, highlighting arguments for treating climate change as a threat to human rights.The second chapter focuses on the analysis of UN activities, including the United Nations Framework Convention on Climate Change, the Kyoto Protocol, and the Paris Agreement. It presents UN climate mechanisms (e.g., Nationally Determined Contributions, global stocktake) and the way human rights are addressed in these documents, with particular attention to the resolutions of the Human Rights Council. The chapter points to the growing awareness of the need to integrate human rights protection with climate policy, but also to limitations such as the lack of binding enforcement mechanisms.The third chapter analyzes the EU’s climate policy, including the European Green Deal, the "Fit for 55" package, and the European Climate Law. It discusses support mechanisms for particularly vulnerable regions and groups (e.g., the Just Transition Fund) and assesses the EU’s effectiveness in integrating human rights protection with climate policy, especially in the context of social and climate justice.The conclusions indicate that the integration of human rights protection with climate policy in UN and EU documents is postulated but remains insufficient in practice. A key challenge is to ensure that human rights—especially those of groups most vulnerable to the effects of climate change—become an integral part of climate policy. The thesis emphasizes the need to develop monitoring and enforcement mechanisms and to deepen international cooperation for climate justice.