Środkowozachodni szlak migracyjny między Włochami a Libią: analiza geopolityczna i reakcja rządu włoskiego (2011–2022)

Niniejsza praca analizuje dynamikę geopolityczną oraz humanitarne konsekwencje środkowozachodniego szlaku migracyjnego pomiędzy Libią a Włochami w latach 2011–2022. Trasa ta stała się najniebezpieczniejszym korytarzem migracyjnym na świecie, w wyniku polityki granicznej Unii Europejskiej oraz niestabilności w Libii po 2011 roku. Odzwierciedlając szersze tendencje Unii Europejskiej w zakresie eksternalizacji zarządzania migracjami, praca bada, jak rola Włoch zmieniła się z humanitarnego zaangażowania w stronę polityki odstraszania opartej na bezpieczeństwie. W pracy wykorzystano studia przypadków, dane oficjalne oraz jakościową analizę polityk publicznych, aby wskazać trzy główne etapy reakcji Włoch: polityki czasów pandemii rządu Draghiego, Memorandum Włoch–Libia z 2017 roku przekazujące kontrolę graniczną władzom libijskim oraz operację ratowniczą Mare Nostrum (2013–2014). Etapy te ukazują przejście od humanitaryzmu do logiki zatrzymania, o czym świadczą wzrost przechwyceń, spadek liczby wyokrętowań oraz penalizacja organizacji pozarządowych. Ramy teoretyczne opierają się na koncepcjach takich jak: sekurytyzacja, eksternalizacja i sprawczość migrantów, łącząc podejścia konstruktywistyczne i realistyczne. Praca zwraca uwagę na to, że w zarządzaniu migracjami często przedkłada się doraźność polityczną i suwerenność nad prawo międzynarodowe i prawa człowieka. Migranci nie są jednak biernymi podmiotami, lecz wykazują odporność i strategiczną sprawczość w trudnych warunkach. Zgodnie z ustaleniami badania, polityka migracyjna Włoch, mimo deklarowanego celu zarządzania granicami, często sprzyja systemowym naruszeniom praw człowieka poprzez pośrednią współpracę. Podkreślono potrzebę ponownego przemyślenia polityki migracyjnej w świetle zasad etycznych i prawnych, uznania człowieczeństwa osób uciekających oraz sprzeciwu wobec systemu, który coraz częściej postrzega mobilność jako zagrożenie, a nie jako prawo.

This thesis investigates the geopolitical dynamics and humanitarian ramifications of the Central Mediterranean migratory route between Libya and Italy between 2011 and 2022. The path became the deadliest migratory corridor in the world as a result of Europe's border regulations and Libya's post-2011 instability. Reflecting larger European Union trends of externalizing migration management, the paper explores how Italy's role changed from humanitarian participation to security-driven deterrence. The thesis uses case studies, official data, and qualitative policy analysis to identify three major phases in Italy's response: the Draghi government's pandemic-era policies, the 2017 Italy–Libya Memorandum that delegated border control to Libyan authorities, and the rescue-focused Operation Mare Nostrum (2013–2014). These stages show a change from humanitarianism to confinement, as seen by a rise in interceptions, a decrease in disembarkations, and the criminalization of non-governmental organizations. The theoretical framework uses ideas like securitization, externalization, and migrant agency and blends constructivist and realist methodologies. It draws attention to the ways that political expediency and sovereignty are frequently given precedence over international law and human rights in the control of migration. However, migrants are agents who exhibit resiliency and strategic agency in challenging environments rather than passive subjects. According to this study, Italy's migration policy often facilitates systematic human rights violations through indirect cooperation, despite its stated goal of border management. It emphasizes the necessity of reconsidering migration policy from a moral and legal standpoint, recognizing the humanity of people who are fleeing, and opposing a society that increasingly views mobility as a danger rather than a privilege.