Pragmatyczna analiza humoru w dialogach serialu „Przyjaciele”

W niniejszej pracy analizuję humor w amerykańskim serialu „Przyjaciele” z perspektywy pragmatycznej analizy dyskursu. Celem badania jest wskazanie elementów językowych i pragmatycznych, które wpływają na humorystyczne interakcje między głównymi postaciami serialu: Moniką, Chandlerem, Joey’em, Phoebe, Rossem i Rachel. Główna hipoteza zakłada, że humor w „Przyjaciołach” nie jest przypadkowy, lecz systematycznie i starannie konstruowany za pomocą języka i kontekstu.Podstawy teoretyczne pracy obejmują kluczowe zagadnienia z zakresu pragmatyki językowej, w szczególności teorię aktów mowy Austina i Searle’a, zasadę kooperacji Grice’a oraz maksymy konwersacyjne, a także pojęcia implikatury, presupozycji i deiksy. Ponadto, analiza opiera się na teorii ulgi, teorii niespójności oraz teoriach wyższości i poniżania, które ukazują, w jaki sposób serial celowo narusza zasady komunikacyjne, aby osiągnąć efekt komiczny, stworzyć rozpoznawalny styl i rozwijać postaci.W części analitycznej omówiono charakterystyczny styl humoru każdego z sześciu głównych bohaterów. Chandler posługuje się sarkazmem i autoironią jako mechanizmem obronnym i sposobem komentowania rzeczywistości. Humor Joey’ego opiera się na dosłownym rozumieniu i naiwności, co prowadzi do częstych błędów pragmatycznych i nieporozumień. Humor Phoebe ma charakter absurdalny i wynika z jej wyjątkowego spojrzenia na świat, które podważa konwencjonalną logikę i oczekiwania. Monica przejawia humor rywalizacyjny i przesadzony, wynikający z jej perfekcjonizmu. Ross prezentuje humor pedantyczny i niepewny, często próbując wykazać się intelektem, lecz jego starania są niweczone przez niezręczność. Rachel wnosi uroczo naiwny humor, który odzwierciedla jej przemianę z uprzywilejowanej dziewczyny w niezależną kobietę.Praca podkreśla, że bohaterowie „Przyjaciół” używają humoru nie tylko dla rozrywki, lecz także jako narzędzia konstruowania tożsamości, utrzymywania spójności grupy oraz realizowania interakcji społecznych. Dzięki kreatywnemu użyciu języka, świadomemu naruszaniu granic pragmatycznych i łamaniu norm społecznych, postaci wzmacniają istniejące relacje władzy i tworzą złożone, a zarazem przystępne i wiarygodne tożsamości. Co więcej, serial zarówno odzwierciedla, jak i współtworzy język potoczny oraz dyskurs kulturowy.Zastosowanie perspektywy pragmatycznej pozwala na nowatorskie spojrzenie na rolę języka w tworzeniu humoru i podkreśla szerokie znaczenie społeczne, kulturowe i językowe jednego z najbardziej wpływowych sitcomów we współczesnej popkulturze. Praca wypełnia lukę badawczą w zakresie językoznawstwa i medioznawstwa, ukazując dialogi serialowe jako wartościowy materiał do interdyscyplinarnych analiz komunikacji, humoru i tożsamości.

In this thesis, I examine humor in the American sitcom "Friends" from the perspective of pragmatic discourse analysis. The research seeks to pinpoint the linguistic and pragmatic elements that lead to the humorous interplay between the show's main characters: Monica, Chandler, Joey, Phoebe, Ross, and Rachel. The principal hypothesis is that humor in "Friends" is not coincidental but systematically meticulously arranged through language and context.The theoretical basis incorporates various aspects of linguistic pragmatics, in particular Austin and Searle’s Speech Act Theory, Grice’s Cooperative Principle and the Maxims of Conversation, alongside implicature, presupposition, and deixis. Moreover, the analysis utilizes humor Relief Theory, Incongruity Theory, and Superiority or Disparagement Theories to showcase how the sitcom intentionally undermines conversational decorum for humor, style, and character growth.The analytical chapter explores the distinctive humor style of each of the six protagonists. Chandler uses sarcasm and self-deprecating humor as a coping mechanism and a way of delivering social commentary. Joey’s comedy relies on literal interpretation and conceptual naivety, resulting in frequent pragmatic failures and misunderstandings. Phoebe’s humor is marked by absurdity and a unique worldview that challenges conventional logic and expectations. Monica exhibits competitive and exaggerated humor that stems from her perfectionist tendencies. Ross’s pedantic and insecure humor often attempts to assert intellectual authority but is undermined by awkwardness. Rachel contributes with charmingly naive humor, shaped by her transformation from a privileged background to an independent adult.The thesis underscores that the "Friends" use humor not only for levity but also for constructing character identity, maintaining group unity, and social interaction. Through playful exploitation of language, strategic breaches of pragmatic boundaries, and the breaking of social norms, the characters support established power dynamics and caring, relatable, and therefore complex identities. Furthermore, the sitcom both reflects and contributes to the everyday English language and cultural discourse.By applying a pragmatic perspective, this study offers fresh insights into the role of language in humor creation and highlights the broader social, cultural, and linguistic relevance of one of the most influential television comedies in modern pop culture. It addresses a gap in linguistic and media studies by demonstrating how sitcom dialogue can serve as rich material for interdisciplinary research on communication, humor, and identity.