Lack of consciousness or volitional freedom as a defect in a declaration of intent. An economic and comparative legal analysis

Przedmiotem pracy magisterskiej jest analiza art. 82 k.c., a także rozwiązań do niego podobnych, czyli odnoszących się do wyłączenia świadomości czy swobody decyzyjnej osoby składającej oświadczenie woli oraz poddanie ich badaniu z wykorzystaniem metod ekonomiczno- i komparatystyczno-prawnej. Celem pracy jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy rozwiązanie przyjęte w Polsce w zakresie wyłączenia świadomości lub swobody decyzyjnej jest efektywne ekonomicznie oraz czy rozwiązania przyjęte w innych systemach prawnych są rozwiązaniami cechującymi się większą efektywnością ekonomiczną. Metodą badawczą jest ekonomiczna analiza prawa, przy czym na potrzeby tej pracy wiodącym rozumieniem efektywności ekonomicznej jest efektywność w rozumieniu Kaldora-Hicksa. Ponadto przybliżone zostają fundamentalne pojęcia dla ekonomicznej analizy prawa: homo oeconomicus, model targu, twierdzenie Coase’a oraz koszty transakcyjne. W pierwszym rozdziale pracy jest przedstawione wyłączenie świadomości oraz swobody w procesie decyzyjnym w polskim prawie cywilnym w aspekcie nie tylko materialnym, ale i procesowym. Szczególna uwaga zostaje zwrócona na doktrynę, orzecznictwo, a także na historię regulacji w polskim systemie prawnym. Model polski, bliski rozwiązaniu przyjętemu w prawie niemieckim, traktowany jest jako model A.W rozdziale drugim wskazane zostają modele B (prawo francuskie) i C (common law), które odnoszą się do innych niż w prawie polskim rozwiązań stosowanych w przypadku zawarcia umowy przez osobę pozbawioną świadomości czy swobody decyzyjnej. Dla pogłębienia analizy rozdział drugi obejmuje odniesienie do prawa modelowego. W trzecim rozdziale przeprowadzona jest systematyczna, kompleksowa analiza ekonomiczno-prawna zastosowania rozwiązań przyjętych w modelach A, B i C. Przeanalizowane zostają przypadki w pełni wyczerpujące wszystkie możliwe stany faktyczne, które mogą wystąpić w przypadku zawierania umowy przez stronę znajdującą się w stanie umożliwiającym swobodne lub świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Badane jest także zastosowanie modeli A, B i C po śmierci strony umowy. W ostatniej części pracy przeprowadzona zostaje ocena propozycji zmiany art. 82 k.c. przedstawiona przez Komisję Kodyfikacyjną. Ponadto zaprezentowane zostają także wnioski de lege ferenda.

The subject of the master's thesis is the analysis of Article 82 of the Civil Code, as well as solutions similar to it, i.e. concerning the lack of consciousness or volitional freedom in the formation of legal declarations by a person, and subjecting them to examination based on Law and Economics and the comparative legal method. The aim of the study is to answer the question whether the solution adopted in Poland regarding to the lack of consciousness or volitional freedom of a person making a declaration of will is economically efficient and whether the solutions adopted in other legal systems are solutions characterised by greater economic efficiency. The research method is Law and Economics, with the leading understanding of economic efficiency for the purposes of this thesis being efficiency as defined by Kaldor-Hicks. In addition, the fundamental concepts for the Law and Economics are introduced: homo oeconomicus, the bargaining model, Coase's theorem and transaction costs. The first chapter of the thesis presents the the lack of consciousness or volitional freedom in the decision-making process in Polish civil law from the aspect of not only substantive, but also procedural law. Particular attention is paid to the doctrine, the jurisprudence, as well as the history of the regulation in the Polish legal system. The Polish model, close to the solution adopted in German law, is treated as model A.In the second chapter, models B (French law) and C (common law) are indicated, which refer to solutions other than in Polish law applied in the case of the conclusion of a contract by a person deprived of consciousness or decision-making freedom. To deepen the analysis, the second chapter includes a reference to model law. The third chapter gives a clear and detailed analysis of how the solutions used in the models A, B and C work, from the perspective of Law and Economics. The cases analyzed cover all possible factual situations that may arise when a contract is concluded by a party who suffers from a lack of consciousness or volitional freedom in the formation of legal declarations. The applicability of models A, B, and C subsequent to the death of a contracting party is likewise analyzed.The final part of the work includes an assessment of the proposal to amend Article 8 of the Civil Code, submitted by the Codification Commission. In addition, de lege ferenda conclusions are also presented.