'Chiaroscuro of criticism' : Karol Irzykowski's aesthetics of subtlety

Bibliogr. s. 393-394

Artykuł ma na celu próbę wyjaśnienia kategorii subtelności, zalecanej przez Karola Irzykowskiego jako istotne zjawisko dla strategii krytycznoliterackiej, ale także rozumianej jako nowoczesna postawa antropologiczno-estetyczna i egzystencjalno-poznawcza. "Subtelność" Irzykowskiego jest złożonym pojęciem, ponieważ sięga do mechanizmów poznawczych mózgu, aby rzucić światło i wyjaśnić dynamiczną relację świadomości i nieświadomości w procesie twórczym. W związku z tym subtelność w tym sensie nie jest tylko kolejnym narzędziem analitycznym krytyki literackiej. Jest raczej wyrafinowanym czujnikiem śledzącym granice psychologii i estetyki ("światłocień krytyki"). W krytyce, gdy jest w pełni stosowana, subtelność nie tylko bierze pod uwagę odbiorcę, ale także oddziaływanie (impuls twórczy) tekstu krytycznego.

This article is to attempt to explain the concept of subtlety, recommended by Karol Irzykowski, one of Poland's great minds of the early 20th century, to his fellow literary critics as a supreme guide in their work, including the sorting out of a work's historical and cultural contexts. Irzykowskis 'subtlety' is a highly complex concept as it reaches out to the cognitive mechanisms of the brain to throw light on and account for the dynamic relationship of consciousness and unconsciousness in the creative process. Conse-quently, subtlety in that sense is not just another analytical tool of literary criticism. It is more like a sophisticated sensor tracing the interfaces of psychology and aesthetics (the 'chiaroscuro of criticism'). In criticism, when used to its fullest capacity, subtlety would not only take into account the recipient but also the impact (creative impulse) of the critical text.