Central European sources of the architecture and decoration of the Dominican church and monastery in Sandomierz : new research hypotheses

Artykuł prezentuje nowe hipotezy dotyczące możliwych związków warsztatowych między kościołem i klasztorem Dominikanów w Sandomierzu a realizacjami powstałymi na przełomie XII i XIII w. na terenie Europy Środkowej, zwłaszcza Starej Marchii (dzisiaj Jerichower Land w Saksonii Anhalt). W tekście podjęto polemikę z powtarzaną w literaturze przedmiotu opinią, że warsztat budowlany odpowiedzialny za wzniesienie kościoła pw. św. Jakuba pochodził z terenów Lombardii. Ponadto przeanalizowano krytycznie teorie Zofii Gołubiew, która w monografii poświęconej temu kościołowi szukała genezy rozwiązań zastosowanych w Sandomierzu na terenach Niemiec, Austrii i Szwajcarii. W tekście zwrócono także uwagę na XIII-wieczne elementy założenia, które wykazują podobieństwo do realizacji lokalnych, z terenów Małopolski i Śląska. Analizując ceramiczne dekoracje korpusu nawowego i wschodniego skrzydła klasztoru, wskazano na tradycję wytwarzania ceramicznych reliefowych płytek posadzkowych, powszechną pod koniec XII i w XIII w. na terenie Europy Środkowej, w tym m.in w klasztorze Dominikanów w Krakowie, gdzie produkcję pierwszych płytek tego rodzaju datuje się na początek lat 40. XIII w.

The article presents new hypotheses concerning possible workshop links between the Dominican church and monastery in Sandomierz and buildings raised at the turn of the 12th century in Central Europe, especially in the Old March (today Jerichower Land in Saxony-Anhalt). The hypothesis, currently prevailing in specialist literature, that the construction workshop responsible for the erection of the church of St James had originated from Lombardy, is contested. In addition, hypotheses posed by Zofia Gołubiew in her monograph on the church, where she sought the origins of the solutions applied in Sandomierz in the territories of Germany, Austria and Switzerland, are subjected to a critical analysis. The text also draws attention to the 13th-century elements of the Sandomierz complex, which show similarities to edifices raised locally, in Lesser Poland and Silesia. In analysing the ceramic decorations of the nave and the eastern wing of the monastery, the author points to the tradition of producing ceramic floor tiles with a relief decoration, common towards the end of the 12th and in the 13th century in Central Europe, including, among others, the Dominican monastery in Cracow, where the production of the first tiles of this kind is dated to the early 1240s.