Significance of the Prussian-Austrian border in the lives of Teschen Silesia inhabitants

Bibliogr. s. 231-233

Celem artykułu jest zaprezentowanie i omówienie znaczenia granicy prusko-austriackiej w życiu mieszkańców historycznego pogranicza (lata 1742-1922) oraz analiza przejawów jej trwania w pamięci kulturowej regionu współcześnie. Po zarysowaniu tła historycznego i przedstawieniu podstawy materiałowej podjęty został temat utworzonych w wyniku powstania granicy etnonimów ("Cysarok"/"Kajzerok", "Prusok"/"Prajzok", "Ślązok", "Hanys") oraz choronimów ("Pruski Śląsk", "Prusy", "Pruskie", "Pruska Strona", "Pruska", "Górny", "Niemcy", "Hanysowo", "Śląsk") wraz z ich znaczeniem z punktu widzenia autoidentyfikacji Cieszyniaków. Następnie przedstawione zostało życie codzienne związane z granicą: techniczne aspekty jej funkcjonowania (kontrola celna oraz ograniczenia związane z przekraczaniem), specyfika ruchu granicznego (realizowanego w celach edukacyjnych, ekonomicznych, religijnych i kulturalnych) zilustrowana anegdotami i danymi biograficznymi. Osobna część poświęcona została poświadczonemu źródłowo przemytowi oraz kontaktom społecznym (w tym matrymonialnym i rodzinnym) pomiędzy pruską oraz austriacką częścią Śląska. Omówiony został stan zachowania pamięci o pograniczu wśród najstarszych informatorów oraz jego obecność we współczesnym dyskursie (w debacie naukowej, działaniach marketingowych, mediach społecznościowych).

This article aims to illuminate the multifaceted role of the Prussian-Austrian borderland in the lives of its inhabitants and to analyze its enduring presence within cultural memory. After providing historical context and introducing the sources utilized, the article delves into the intricate fabric of ethnonyms (such as Cysarok/Kajzerok, Prusok/Prajzok, Ślązok, Hanys) and choronyms (including Pruski Śląsk, Prusy, Pruskie, Pruska Strona, Pruska, Górny, Niemcy, Hanysowo, Śląsk). These terms hold significance for the self-identification of the region’s residents. The article further explores everyday life along the border, encompassing technical aspects of its operation (customs control, border crossing restrictions) and the unique dynamics of border traffic (educational, economic, religious, and cultural purposes), illustrated through anecdotes and biographical data. A dedicated section examines smuggling and social interactions (including matrimonial and family ties) between the Prussian and Austrian segments of Silesia. Additionally, the article investigates the preservation of borderland memory among the oldest informants and its contemporary discourse within scientific debates, marketing efforts, and social media platforms.