Švejk, beer and knedlíky : stereotypes of the Czech and the Czech Republic in the Polish public space (on selected examples)

W niniejszym artykule skoncentrowano się na zagadnieniu czeskich stereotypów funkcjonujących w polskiej przestrzeni publicznej. Zwrócono m.in uwagę na znaczenie i funkcje stereotypów jako gotowych układów odniesienia, umożliwiających ocenę i porządkowanie rzeczywistości oraz integrację wyznających je grup społecznych. Pokrótce omówiono najbardziej popularne z nich, szczególną uwagę poświęcając ich genezie i uwarunkowaniom historycznym, podkreślając jednocześnie tendencyjne postrzeganie Czechów i czeskiej kultury. Jak pokazała analiza zgromadzonego materiału, na twórczość Czechów patrzymy na ogół przez pryzmat tradycji humorystyczno-komediowych, stąd w funkcjonujących stereotypach odwołania do czeskiego poczucia humoru, wojaka Szwejka, czeskich komedii. Bohater powieści Haszka dla większości Polaków jest synonimem Czecha – tchórzliwego, beztroskiego, ceniącego sobie spokój oraz lubiącego alkohol, a jego strategia „przeżycia za wszelką cenę” jednych pociąga, innych zaś odpycha. Analizę uzupełniono o przykłady odbicia stereotypów narodowych w różnych zjawiskach językowych. Jak udowodniono, polskie frazeologizmy, w skład których wchodzi przymiotnikowy komponent „czeski”, niemal automatycznie otrzymują znaczenie negatywne (np. czeski film, czeski błąd), podczas kiedy niefrazeologiczne znaczenie ww. przymiotnika jest w Polsce zdecydowanie pozytywne.

This article focuses on the issue of Czech stereotypes in the Polish public space.Attention was drawn to the meaning and functions of stereotypes as a frame of references, which allow for the assessment, ordering reality and integration of the social groups. Article briefly discusses the most popular stereotypes, paying particular attention to their genesis and their historical conditions and highlighting the stereotypical perception of the Czechs and Czech culture. The analysis showed that Poles look at the Czechs through the prism of humorous and comedic tradition, that is why stereotypes are full of references to the Czech sense of humour, soldier Švejk or Czech comedies.In Poland Hašek’s protagonist Josef Švejk became synonymous with a Czech – cowardly, carefree, valuing peace, fond of alcohol, and his ‘survival at all costs’ strategy could be both alluring and re-pulsive.The analysis was complemented with the examples of the reflections of national stereotypes in various linguistic phenomena. Polish phraseology with adjective czeski almost automatically receive a negative meaning (eg. czeski film, czeski błąd), while the non-phraseological meaning of above mentioned in Poland is definitely positive