The Wisła Esoteric Health and Healing Landscape as part of the Polish Alternative Spirituality of Cieszyn Silesia

Publikacja dofinansowana z programu „Nauka dla Społeczeństwa” Ministra Edukacji i Nauki, tytuł projektu: Programy alternatywnej duchowości na Śląsku Cieszyńskim od końca XIX w. do lat 70. XX w.

Celem artykułu jest przedstawienie ezoterycznego krajobrazu zdrowia i uzdrawiania w Wiśle jako istotnego elementu polskiej duchowości alternatywnej Śląska Cieszyńskiego. Centralnym założeniem tej duchowości była idea odnowy Polski, która miała stać się impulsem do odrodzenia całego świata. W związku z tym zdrowie – fizyczne, psychiczne, społeczne, a zwłaszcza duchowe – oraz jego naprawa zajmowały kluczowe miejsce w tych przekonaniach. Na ich podstawie tworzono programy, które miały umożliwić realizację głoszonych idei. Artykuł opiera się na kategorii „krajobrazu zdrowia i uzdrawiania”, inspirowanej koncepcjami Arjuna Appaduraia. Wiślański krajobraz zdrowia definiuję jako przestrzeń ideową, w której powstawały określone koncepcje oraz praktyki dotyczące leczenia i uzdrawiania. Jego specyfikę wyznaczała ezoteryczna wizja świata, gdzie każdy element rzeczywistości zyskiwał wymiar metafizyczny i stawał się zarówno modelem poznawczym, jak i wskazówką działania. Refleksje koncentrują się na okresie do 1939 roku, kiedy to ten krajobraz osiągnął największe znaczenie, formułując mniej lub bardziej sformalizowane postulaty. Po wojnie idee te przetrwały w ograniczonym zakresie – artykuł przedstawia nieliczne przykłady ich obecności do lat 70. XX wieku.

The aim of this article is to present the esoteric landscape of health and healing in Wisła as a key element of Polish alternative spirituality in the Cieszyn Silesian region. At the heart of this spirituality was the idea of the renewal of Poland as a source of inspiration for the eventual rebirth of the world. In this context, health - physical, mental, social and above all spiritual - and its restoration occupied a central place in these beliefs. On this basis, programmes were developed to facilitate the realisation of these ideas. The article is based on the concept of the 'landscape of health and healing', inspired by the theories of Arjun Appadurai. I define the Wisła landscape of health as an ideological space in which specific concepts and practices related to healing and restoration were created and justified. Its distinctiveness was shaped by an esoteric worldview in which every element of reality was imbued with a metaphysical dimension, acquiring new meanings and serving as both a cognitive model and a guide for action. The reflections focus on the period up to 1939, when this landscape reached its apogee and gave rise to more or less formalised postulates. After the war, these ideas survived in a limited form - the article highlights the few instances of their continuation until the 1970s.