Mroczne damy w prozie Edgara Allana Poe

Problem reprezentacji postaci kobiecych w twórczości Edgara Allana Poe pozostaje tematem budzącym wiele sporów i kontrowersji zarówno wśród literaturoznawców, jak i zwykłych czytelników. Pośród wielu postaci kobiecych obecnych w utworach Poego można wyróżnić grupę kobiet znanych jako mroczne damy (Dark Ladies), składającą się z Berenice, Morelli, Ligei i Madeline. Niniejsza praca ma na celu analizę tego, jak przedstawione są Mroczne Damy obecne w nowelach Poego i jak są one traktowane przez postacie męskie oraz omówienie cech charakteryzujących je jako postępowe kobiety. Pierwszy rozdział tej pracy krótko omawia przeciwstawne poglądy krytyków Poego dotyczące tego, jak przedstawia on postacie kobiece, aby pokazać złożoność tego problemu. Omawia on również elementy biografii Poego, które często podnoszone są podczas omawiania tematu reprezentacji kobiet w jego tekstach, a mianowicie jego różne relacje i związki z kobietami, które, jak wiele osób uważa, mogły mieć wpływ na jego twórczość, w tym zwłaszcza na jego częsty powrót do tematu śmierci pięknej kobiety, widoczny również w historiach o mrocznych damach. Oprócz kontekstu biograficznego praca ta omawia również kontekst historyczny – ewolucję wizji kobiecości w XIX wieku wraz z rozwojem różnych jej ideałów, od Prawdziwej Kobiecości (True Womanhood) do Nowej Kobiecości (New Womanhood). W pracy przedstawione zostały kluczowe różnice, które oddzielają każdą z dam od pierwszego, najbardziej tradycyjnego ideału, w tym cechy takie jak brak uległości oraz dążenie do rozwijania intelektualnych zainteresowań i osiągnięcia autonomii seksualnej, co pozwala na czytanie ich jako postaci postępowych. Ponadto przeanalizowano sposób, w jaki każda dama jest przedstawiana z perspektywy narratora i jak jest przez niego traktowana, omówiono rolę, jaką odgrywa ona w opowieści, a także wskazano podobieństwa znalezione między historiami.

The problem of the representation of female characters in Edgar Allan Poe’s writing remains a highly divisive and controversial topic among scholars and readers alike. Among his many female characters, there exists a group of women known as the Dark Ladies that consists of Berenice, Morella, Ligeia and Madeline. This thesis aims to analyse the representation of the Dark Ladies present in Poe’s short stories and their treatment at the hands of the male characters and to discuss the progressive qualities that characterise these women. The first chapter of this work briefly discusses the opposing views held by Poe's critics, as to show the complexity of the problem of his portrayal of women. It also provides biographical facts that are often raised when discussing Poe’s portrayal, namely Poe’s various relationships and history with women which, as many argue, could have influenced his writing, especially his frequent return to the theme of the death of a beautiful woman also found in the tales of the Dark Ladies. Apart from the biographical context this thesis also discusses the historical context – the evolution of the vision of womanhood in the nineteenth century with the development of different ideals of womanhood, from True Womanhood to New Womanhood. The key differences that separate each Dark Lady from the first, most traditional ideal and paint her as a more progressive figure are discussed, including their lack of submissiveness and their pursuit of intellectual interests and sexual autonomy. Additionally, the way each Lady is presented from the perspective of the narrator and treated by him is analysed, the role she plays in the story is discussed and the similarities found between the tales are pointed out.