Jak rozwijać rozumienie społeczne u młodzieży? Wnioski z krótkoterminowego treningu opartego na konwersacji

Bibliogr. s. 190-196

Adolescencja to okres rozwojowy charakteryzujący się intensyfikacją i znaczącymi zmianami w obszarze kontaktów społecznych. W okresie tym maleje rola rodziców, wzrasta natomiast znaczenie grup rówieśniczych. Rówieśnicy, a zwłaszcza przyjaciele, mogą zapewniać wsparcie instrumentalne i emocjonalne oraz być znaczącym źródłem poczucia bezpieczeństwa, uczuć i intymności. Dodatkowo relacje rówieśnicze stanowią swego rodzaju poligon doświadczalny dla ćwiczenia wielu kompetencji niezbędnych w złożonych sytuacjach społecznych, takich jak radzenie sobie z problemami społecznymi, rozwiązywanie konfliktów czy negocjacje. Większa intensyfikacja kontaktów z rówieśnikami może również zwiększyć zdolność nastolatków w zakresie rozumienia społecznego. Z tego powodu ćwiczenie umiejętności rozumienia społecznego w grupie rówieśniczej może poprawić funkcjonowanie społeczne młodzieży. Mając na uwadze powyższe założenia praktyczne i edukacyjne, podjęto próbę potwierdzenia skuteczności treningu opartego na konwersacji w zakresie rozumienia społecznego z intencją zidentyfikowania czynników potencjalnie wspierających lub zmniejszających tę skuteczność. Rozumienie społeczne, czyli umiejętność rozumienia siebie i innych w różnych sytuacjach społecznych, rozwija się w dzieciństwie i okresie dojrzewania. Ponieważ umiejętność ta wpływa na efektywne funkcjonowanie społeczne nastolatków i rozwija się w kontekście społecznym, zaproponowano trening, którego celem jest stymulowanie rozwoju tej umiejętności w oparciu o społeczno-konstruktywistyczne podejście do rozumienia społecznego. Skuteczność treningu doskonalącego rozumienie własnych i cudzych stanów mentalnych zbadano na próbie polskiej młodzieży (N = 65, średni wiek = 14,6 lat). Adolescenci wzięli udział w dziewięciu półtoragodzinnych sesjach, w podziale na trzy grupy: jedną eksperymentalną (rozumienie społeczne, n = 26) i dwie grupy kontrolne – percepcja–uwaga (n = 17) i literatura–film (n = 22). Pomimo że nie stwierdzono bezpośredniego wpływu treningu teorii umysłu, wyniki dostarczyły ważnych obserwacji do dalszych prac nad treningiem rozumienia społecznego wśród młodzieży.

Adolescence is a developmental period characterized by significant changes and intensified social interactions. The role of parents de-creases and the importance of peer groups increases. Peers, espe-cially friends, may deliver instrumental aid and emotional support; they may also promote a sense of security and be a significant source of affection and intimacy. Additionally, peer relations provide a test-ing ground for exercising many competencies necessary in complex social situations, such as social problem-solving, conflict resolution, and negotiation. The intensified contact with peers may also enhance ado-lescents’ social understanding skills. Therefore, practicing social under-standing skills within a peer group may enhance one’s social functioning in adolescence. For these practical and educational reasons, we aimed to confirm the effectiveness of conversation-based training in these skills and identify what factors potentially support or hinder its effectiveness.Social understanding, the ability to understand oneself and others in various social situations, develops in childhood and adolescence. As this ability impacts satisfactory social functioning in adolescence and develops in a social context, a training process was proposed with the aim of enhancing the development of this ability based on the social-constructivist approach to social understanding. The efficacy of the training to enhance the understanding of one’s own and others’ mental states was verified using a sample of 65 Polish adolescents (mean age: 14.6 years). They participated in nine one-hour sessions and were di-vided into an experimental group (social understanding, n = 26) and two control groups: attention/perception (n = 17) and film/text literacy (n = 22). Although no direct effect of the theory of mind training was found, the results provided important observations for further work on adolescent social understanding training programs.