The popularity of American basketball as a cultural phenomenon of the transformation period in Poland in the 1990s (on the example of south-western voivodships)

W Polsce lat 90. popularnością widzów cieszyły się dwie dyscypliny sportu: piłka nożna oraz amerykańska koszykówka. Pierwsze telewizyjne transmisje meczów koszykarskich przypadają na przełom ostatnich dwóch dekad XX wieku i były to finały najlepszej koszykarskiej ligi świata NBA, w których grali Detroit Pistons z Los Angeles Lakers. Koszykówka jako sport amatorski była wówczas najbardziej popularna na południu Polski. Za stolicę polskiej koszykówki uchodził wtedy Wrocław. Zespół „Śląsk” Wrocław chlubił się takimi gwiazdami jak: Dominik Tomczyk, Maciej Zieliński czy Adam Wójcik. Południowa część kraju żyła koszykówką, która nie była jednak wyłącznie dyscypliną sportową - stała się stylem życia ówczesnej młodzieży, który powiązany był z artefaktami kojarzonymi lub związanymi z NBA. Celem pracy jest zaprezentowanie fenomenu koszykówki w latach 90. wśród ówczesnej młodzieży zamieszkującej południe Polski w kontekście przemian ustroju gospodarczego w kraju oraz wpływu kultury amerykańskiej i konsumpcjonizmu, który ze sobą niosła, na przemiany stylu życia młodych Polaków. Podstawowe pytanie badawcze brzmi: Co sprawiło, że o koszykówce w Polsce lat 90. można mówić jako o kulturowym zjawisku tej epoki? Natomiast pytania pośrednie to: Jak amerykańska koszykówka trafiła na polskie podwórka?; Kto i jak promował koszykówkę?; Czy koszykówka była sportem amatorów?; Jakie było zainteresowanie koszykówką wśród chłopców, a jakie wśród dziewcząt?; Co spowodowało, iż popularność koszykówki w Polsce zamarła po wkroczeniu w nowy wiek? W moich badaniach korzystam z materiałów archiwalnych (prasy, publikacji), źródeł należących do zasobów kultury materialnej epoki oraz ze źródeł wywołanych, tzn. relacji pisanych oraz przeprowadzonych przeze mnie dwudziestu pięciu wywiadów z mieszkańcami byłych województw: wrocławskiego, wałbrzyskiego, katowickiego, opolskiego, częstochowskiego, kaliskiego, kieleckiego, krakowskiego oraz rzeszowskiego. Respondenci to osoby urodzone między 1974 a 1985 rokiem. Analiza materiałów daje podstawę do potwierdzenia tezy, że „boom” na koszykówkę w Polsce był efektem emisji meczów NBA w telewizji publicznej. W pracy zwracam jednak uwagę, że poza tym czynnikiem ważny był fakt że amerykańska koszykówka była również świetnie wypromowanym produktem a zabiegi marketingowców padły na żyzny grunt, jakim był rodzący się polski konsumpcjonizm.

In Poland in the 1990s, two sports disciplines were popular with viewers: football and American basketball. The first television broadcasts of basketball matches took place at the turn of the last two decades of the twentieth century and these were the finals of the best basketball league in world the NBA, in which the Detroit Pistons from the Los Angeles Lakers played. Basketball as an amateur sport was the most popular in southern Poland at the time. At that time, Wrocław was considered the capital of Polish basketball. The team "Śląsk" Wrocław boasted of such stars as: Dominik Tomczyk, Maciej Zieliński and Adam Wójcik. The southern part of the country lived basketball, which was not only a sports discipline - it became a lifestyle of the youth of that time, which was associated with artifacts associated with or related to the NBA. The aim of the study is to present the phenomenon of basketball in the 1990s among the then youth living in southern Poland in the context of the transformation of the economic system in the country and the influence of American culture and consumerism that it brought on the changes in the lifestyle of young Poles. The basic research question is: What made basketball in Poland in the 1990s a cultural phenomenon of that era? The indirect questions are: How did American basketball find it's way to Polish yards? Who and how promoted basketball ?; Was basketball an amateur sport ?; What was the interest in basketball among boys, and what among girls? What caused the popularity of basketball in Poland to die out after entering the new century? In my research, I use archival materials (press, publications), sources belonging to the material culture resources of the epoch and induced sources, i.e. written accounts and twenty-five interviews conducted by me with residents of the former voivodeships: Wrocław, Wałbrzych, Katowice, Opole, Częstochowa, Kalisz, Kielce, Krakow and Rzeszów. The respondents were born between 1974 and 1985. The analysis of the materials provides a basis for confirming the thesis that the "boom" in basketball in Poland was the result of broadcasting NBA matches on public television. In the paper, however, I would like to point out that, apart from that, an important factor was the fact that American basketball was also a well-promoted product and the efforts of marketers fell on fertile ground, which was the emerging Polish consumerism.