Liability of Donees and Persons in whose Favour a Specific Bequest was made for Satisfying the Claims for Legitim

Przedmiotem niniejszej rozprawy jest analiza wybranych problemów dotyczących odpowiedzialności obdarowanych i zapisobierców windykacyjnych za zaspokojenie roszczeń o zachowek w polskim systemie prawa. Szczególną uwagę poświęcono wykładni art. 994-996 oraz 999(1)-1001 k.c. W dotychczasowych rozważaniach doktryny problematyka ta była zazwyczaj marginalizowana, choć sprawy z powództwa uprawnionych do zachowku przeciwko obdarowanym pojawiają się w praktyce, o czym świadczy orzecznictwo sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego.W pracy omówiono między innymi rozumienie pojęcia darowizny na gruncie przepisów o zachowku, problem odpowiedzialności równocześnie obdarowanych oraz kwestię stosowania przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu przy określaniu granic odpowiedzialności obdarowanego. Interpretacji kolejnych przepisów dokonywano przy założeniu, że w przypadku obdarowanych z wartością, jaką jest ochrona rodziny, należy konfrontować nie tyle swobodę testowania, co raczej wolność majątkową darczyńcy, prawo własności obdarowanego oraz swobodę umów. Ponadto krytycznie odniesiono się do decyzji ustawodawcy, aby odpowiedzialność zapisobierców windykacyjnych za zachowek wzorować na modelu odpowiedzialności obdarowanych, a nie spadkobierców.

The subject matter of the present thesis is the analysis of selected problems concerning the liability of donees and persons in whose favour a specific bequest was made for satisfying the claims for legitim in the Polish system of law. The particular attention was given to the interpretation of Articles 994-996 and 999(1)-1001 of the Polish Civil Code. Heretofore these issues were usually marginalised by the legal doctrine although the cases in which forced heirs start proceedings against donees appear in practice which is proclaimed by the judicature of the courts of general jurisdiction and the Supreme Court.Among other things the paper discusses the meaning of the term ‘donation’ (pol. ‘darowizna’) within the articles concerning legitim, the problem of liability of simultaneously donees and the issue of applying the provisions concerning unjust enrichment while determining the limits of the donee’s liability. The relevant articles were construed on the assumption that in the case of donees the value of protection of family shall be confronted not so much with the testamentary freedom but rather with the donor’s freedom to dispose his or her assets, the donee’s property right and the freedom of contract. Moreover, the critical comments were made about the legislator’s decision to model the liability of persons in whose favour a specific bequest was made for satisfying the claims for legitim on the model of the donees’ instead on the model of the heirs’ liability.