Author Competence of Children's Literature Translator, on The Exaple of Polish and Serbian Translations of Harry Potter and the Philosopher's Stone

W przekładoznawstwie od lat toczy się dyskusja na temat tego, co tłumaczowi wolno, a czego nie. Ponieważ pełna ekwiwalencja w przekładzie nie jest możliwa, tłumacz musi ingerować w tłumaczony tekst. Stąd teza niniejszej pracy brzmi "tłumacz może wszystko", ale nie w sensie normatywnym. Jest to raczej stwierdzenie stanu faktycznego, tego, co przedstawiają przekłady. Okazuje się bowiem, że często nawet te niewierne są popularne i stają się integralną częścią danego systemu kultury docelowej.Jakie jest zatem kryterium oceniające wartość przekładu? W nieniejszej pracy jest nim akceptowalność, pojęcie, o którym pisał Gideon Toury, przedstawiciel nurtu Translation Studies, którego głównym przedmiotem zainteresowania jest sam tekst przekładu, który jako taki powinien być analizowany i oceniany.Przyglądając się akceptowalności powieści "Harry Potter i kamień filozoficzny" J.K.Rowling na język polski i serbski, należy przyjrzeć się temu w jaki sposób wpisała się ona w docelowe systemu literackie, czy weszła do "obiegu wtórnego", czy tworzy odniesienia i w ogóle jaki wpływ miała na literatury rodzime.Tak w Serbii jak i w Polsce, "Harry Potter" jest bardzo popularny. W Polsce wzbogacił literaturę dla dzieci i młodzieży o nowy rodzaj powieści, jaką jest literatura fantasy i przesunął ją na pozycję centralną. Podobnie w Serbii przekład czytany jest przez dorosłych i dzieci, i podniósł nieco rangę literatury fantastycznej, która w Serbii nosi miano "trivjalne književnosti".Jednym z czynników decydujących o akceptowalności w przypadku literatury dla niedorosłych czytelników jest czytelność. W tym względzie tłumacze polski i serbscy musieli się mierzyć z podobnymi problemami - obecnością intencjonalnych imion własnych i neologizmów. Pomimo zastosowania różnych taktyk, podyktowanych tak indywidualnymi decyzjami tłumaczy jaki i kwestiami językowymi i konwencjami obecnymi w obu krajach, tłumaczenie "Harry'ego Pottera" odniosło sukces. Dlatego należy stwierdzić, że nie ważne jakie decyzje, jakie zmiany autor przekładu wprowadzi, utwór tłumaczony będzie uznany za dobry, jeśli będzie czytany i lubiany. Dlatego, że z jednej strony przekład ma wpływ na odbiór i akceptowalność danego dzieła, z drugiej zaś jego zaakceptowanie (lub jego brak) w kulturze docelowej weryfikuje go. Tak było w przypadku tłumaczenia włoskiego, które uznane zostało za nieudane, w związku z czym wydawnictwo zdecydowało się zmienić tłumacza kolejnych tomów.Oczywiście także we Włoszech "Harry Potter" jest popularny, jednak należy pamiętać o jeszcze jednym ważnym czynniku mającym wpływ na akceptowalność w dzisiejszych czasach - mass mediach i marketingu, który towarzyszył serii przygód małego czarodzieja od samego początku.

For many years there has been a discussion on what translator is allowed to and what is not. As the full equivalence isn't possible, he has to be creative and to ingerate into source tekst to fullfill his main roles as a intemediary between author and reader and between different cultures. Theesis of this article is therefore the statement, that translator can everything. But it doesn't mean that he or she is allowed to do whatever they want, but it is something that we see on the real examples - thah very often the unfaithfull translators are the most popular.The factor that decides about the translation worth is acceptability, which is consistence with the target culture and about which was writing Gideon Toury, one of the "Translation Studies" leader".We can say, tah "Harry Potter" was accepted in polish and serbian culture, becouse it is very popular in those countries. I enriched their literature sistems, especially if the children's literature is concerned.There is also another factor that has an influence on the acceptability. It is readability. In this matter polish and serbian translations were faced to the same problems, which are proper names and new words created by J. K .Rowling, the author of the source text. The choices they had to make in the name of readability were different, but they all were well done, so that those translations are known as good ones.The analysis showed that in fact all decisions made by translation's authors have one goal - being understood, read and liked by reader. Good translation can make a book popular. But on the other hand popularity veryfies the quality of the translation. We cannot forget that marketing machinery and mass-media also play here a significant role.