Książeczka cudów : "Majses nojroim" (Straszne czyny, Piterkow 1913/1914) a cadyk z Radzymina

Majses nojroim to wydana w drugiej dekadzie XX wieku w języku jidysz książeczka dokumentująca cuda czynione przez Jaakowa Arie Gutermana (1792-1874). Życie wiodło rebego z Radzymina przez dwory najważniejszych przywódców chasydzkich w Polsce. Broszura liczy zaledwie 40 stron i przedstawia bohatera jako prawowitego następcę cadyków z Lublina, Przysuchy i Warki. Jest zbiorem opowieści zgromadzonych niemal całkowicie za sprawą ustnych świadectw ludzi uczestniczących w życiu radzymińskiego dworu. Poza nielicznymi wskazówkami na temat zwyczajów rytualnych i pewnej ilości chasydzkich nauk tekst koncentruje się na ezoterycznym wymiarze działalności cadyka. Rozpoczyna się świadectwem o tym, że Guterman był człowiekiem Bożego proroctwa. Następnie pobieżnie opisuje historię jego życia, aby zaprezentować cadyka w okolicznościach nadprzyrodzonych. W poniższym artykule pragnę sięgnąć do tej publikacji, analizując jej najbardziej frapujące konteksty, zwłaszcza zaś czynniki, dzięki którym dzieła Gutermana funkcjonowały w popularnych wyobrażeniach. Stawiam sobie za cel ukazanie spekulacji ezoterycznych obecnych w rzeczywistości kulturowej Żydów polskich początku XX wieku. Zamierzam wskazać, w jaki sposób potrzeby ludzi znajdowały odzwierciedlenie w opowieściach o cudach niezależnie od ich nowoczesnej formy.

Mayses Noyroim is a Yiddish booklet published in the second decade of the twentieth century documenting the wonders performed by Ya’akov Arie Guterman (1792-1874). The path of this renowned figure from Radzymin led him through the courts of the most important Hasidic leaders of Poland. The booklet of only 40 pages presents the protagonist as the rightful successor of the tsaddikim of Lublin, Przysucha and Warka. It is a collection of stories gathered almost entirely from oral testimonies of people who participated in the life of his court. Besides a few indications of ritual customs, as well as a handful of Hasidic teachings, the text focuses on the esoteric dimension of Guterman’s multifarious activities. It starts with a testimony, that he was a man of God’s prophecy. Then it briefly recounts the story of his life, to present his figure in supernatural circumstances. The paper discusses the booklet in its most fascinating contexts to analyse the way the tsaddik’s wondrousdeeds functioned in the popular imagination. My aim is to elucidate how the reality of early twentieth-century Polish-Jewish society corresponded with esoteric speculations. In other words, how the needs of the peoplewere reflected in narratives of miracles and marvels, regardless of their clearly modern background.