Between the exotic and the deep truth. The image of contemporary Japan in reportage coverages by Polish travellers, based on a selection of examples

Odległa i mistyczna Japonia od setek lat fascynuje i zadziwia przedstawicieli szeroko pojętej kultury Zachodu. Wielu obcokrajowców, odwiedzających owiany tajemnicą Kraj Kwitnącej Wiśni, jego inności dopatruje się w niemal każdym elemencie rzeczywistości – w ludziach, ich zachowaniu, zwyczajach, a nawet wyglądzie, w sztuce, tej popularnej i tej wysokiej, czy w charakterze przestrzeni miejskiej. Od kilkudziesięciu lat rozwój dalekosiężnych środków komunikacji umożliwia pasjonatom tego kraju lub „zwykłym” podróżnikom przekonanie się, jaki kraj ten jest naprawdę. Reszta osób czerpie swoją wiedzę o Japonii ze środków masowego przekazu – z prasy, telewizji, Internetu czy książek. Te ostatnie to zazwyczaj reportaże, wspomnienia, pamiętniki albo ewentualnie eseje. Można zatem twierdzić, iż to na dziennikarzach, reportażystach i podróżnikach spoczywa odpowiedzialność przekazywania odbiorcom Japonii taką, jaka jest w rzeczywistości. Celem niniejszej pracy było zbadanie, jaki obraz Japonii przedstawiają w najnowszych dziełach reportażowych polscy twórcy. Czy autorzy ci faktycznie wypełniają swoją misję, to znaczy, czy piszą o „czystej” rzeczywistości japońskiej i szukają głębokiej prawdy na jej temat? Czy może odwołują się do pewnej egzotyczności Japonii, prezentując jedynie jej popularny obraz oraz powielając związane z nią i jej mieszkańcami stereotypy? Materiał badawczy obejmuje sześć tytułów książkowych. Wstępna lektura tych utworów oraz analiza literatury związanej z badanym tematem wskazały na istnienie pewnego trójpodziału pośród najnowszych polskich dzieł około reportażowych dotyczących Japonii. Właściwa analiza tekstów potwierdziła te przypuszczenia, a badane książki przyporządkowano do trzech grup utworów. Pierwsza z nich, nosząca nazwę "Japonia egzotyczna i pop-medialna" obejmuje tytuły przedstawiające stereotypową i popularną twarz tego kraju. Druga grupa - "Japonia 'od środka' " - zawiera utwory prezentujące "głęboką prawdę" i "czystą" rzeczywistość japońską. Z kolei ostatnia, trzecia grupa, czyli "Mozaikowy obraz Japonii" to zbiór dzieł, które łączą w sobie cechy utworów z dwóch pierwszych kategorii. Trójpodział tematyczny świadczy między innymi o niespójności obrazu współczesnej Japonii, pokazywanego odbiorcom przez polskich dziennikarzy, reportażystów i podróżników.

Remote and mystical Japan has been fascinating and amazing representatives of the Western culture for hundreds of years. Many foreigners, visiting the mysterious Land of the Rising Sun, sees its alterity in almost every element of reality - in people, their behavior, habits, and even appearance, in art, the popular and the high, or in a public space. Since several decades, the development of long-distance means of communication enables enthusiasts of that country or "regular" travelers to see for themselves what this country really is like. The rest of the people derive their knowledge about Japan from the mass media - press, television, the Internet and books. The latters are usually reportages, memoirs, diaries, or essays. It can therefore be stated that it is journalists', reporters' and traveler's responsibility to show to the recipients Japan as it really is. The aim of this thesis was to examine what image of Japan has been shown in the latest works of Polish reportage artists. Do the authors effectively fill their mission, that is, do they write about "pure" Japanese reality and look for the deep truth about it? Or do they only emphasize a certain exoticism of Japan by presenting only its popular image and duplicating stereotypes related to this country and its inhabitants?The research material in this thesis includes six book titles. A preliminary reading of these works and the analysis of the literature related to the topic, indicated the existence of a trichotomy among the latest Polish reportage on Japan. Proper analysis of texts confirmed this hypothesis, and studied books were assigned to three groups of writings. The first one, called "Japan exotic and pop-medial" includes the titles showing stereotypical and popular face of the country. The second group - "Japan 'from the inside' " - contains texts featuring "profound truth" and "clean" japanese reality. In turn, the last, third group, the "Mosaic image of Japan" is a collection of works that combine features of the books from the first two categories. This trichotomy shows, inter alia, that the image of modern Japan displayed to the recipients by Polish journalists, photojournalists and travelers, is extremely incoherent.