Bolshevik Propaganda Poster as a Tool of the Formation of the New Soviet Man, 1917-1921

Rewolucja bolszewicka była początkiem całkowitej zmiany sytuacji wewnętrznej w Rosji, a także wiązała się z nowym sposobem budowania jej wizerunku poza granicami kraju. Zapoczątkowana przemiana nie była jednak wyłącznie wydarzeniem o wymiarze politycznym. Planowana gruntowna transformacja związana z wprowadzeniem w życie ideologii komunizmu wymagała zbudowania nowego społeczeństwa, które w oderwaniu od tradycji byłoby w stanie udźwignąć brzemię „świetlanego jutra” kreślonego przed nim przez bolszewickich ideologów. W rozumieniu Lenina rewolucja miała stanowić bramę do nowego świata, który chciano osiągnąć przede wszystkim za pomocą transformacji świadomości człowieka. Konstrukt, który miał być wynikiem antropologicznej inżynierii, określony został mianem nowego człowieka. Realizacja teoretycznego założenia mogła być wcielana w życie dzięki wykorzystaniu metod propagandy. W wydaniu bolszewickim zająć miała ona centralne miejsce w życiu społeczeństwa. Jej zadaniem było tworzenie fikcyjnego obrazu świata, w który człowiek radziecki powinien był wierzyć. W warunkach skomplikowanej sytuacji wewnętrznej jedną z najbardziej efektywnych metod propagandowych wydawało się być użycie plakatu, zaliczanego do propagandy wizualnej. Metody agitacji stanowiły także sposób komunikacji władzy ze społeczeństwem, dlatego omawiany problem może być rozpatrywany z punktu widzenia badań komunikacji społecznej. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie oddziaływania bolszewickiego plakatu propagandowego okresu rewolucji październikowej i wojny domowej na społeczeństwo. Postaramy się określić wartości, do jakich odwoływali się twórcy owego plakatu, aby doprowadzić do ukształtowania tzw. „nowego człowieka” oraz przedstawić wzorce, jakie mu stawiano.Praca swoim zakresem obejmuje okres rewolucji październikowej i wojny domowej w Rosji, a zatem lata 1917–1921. Propaganda owego okresu stanowi pierwszą próbę stworzenia „nowego człowieka” podjętą przez bolszewików. Jest to jednocześnie okres dynamicznych zmian sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej państwa, wymagających szybkich i skutecznych reakcji propagandowych ze strony formującej się władzy. W niewielkim zakresie odwołamy się do wojny polsko-bolszewickiej lat 1919‒1921. Ma to na celu ukazanie, w jaki sposób propaganda bolszewicka odwoływała się do postaci wroga zewnętrznego, aby przekazać społeczeństwu wizerunek negatywnego bohatera jako nosiciela antywartości. W niniejszej pracy stosowana będzie w przeważającym zakresie metoda kulturowo antropologiczna. Wydaje się ona najlepiej realizować koncepcję przedstawienia wpływu propagandy na świadomość i świat wartości jednostki oraz umieścić to oddziaływanie w szerszym kontekście kulturowym – w odniesieniu do naruszonej hierarchii wartości zakorzenionej w kulturze rosyjskiej w jej klasycznym rozumieniu. Przyjęcie takiej metodologii pozwala najpełniej ukazać proces formowania nowego typu antropologicznego poprzez propagandę. Daje ono także możliwość spojrzenia na kulturę bolszewicką in statu nascendi z punktu widzenia człowieka, który miał zostać przetworzony w taki sposób, by wpisać się w wyznaczone teoretycznie ramy nowej kultury. Jednocześnie ze względu na specyfikę pracy konieczne okazuje się sięganie w pewnym zakresie po metodologię innych nauk. W szczególności wartościowe są metodologia historyczna – dla zaprezentowania krótkiego rysu historycznego omawianego procesu oraz metodologia psychologiczna, która pozwala na zdefiniowanie kluczowych dla formowania typu człowieka pojęć świadomości i tożsamości oraz pomaga przedstawić niektóre mechanizmy oddziaływania na człowieka za pomocą propagandy. Postulatem badawczym niniejszej pracy jest udowodnienie, że treści propagandowe umieszczone w plakacie bolszewickim okresu przewrotu bolszewickiego i wojny domowej w Rosji miały na celu wpływanie na kształtowanie nowych wartości w społeczeństwie, a tym samym służyły formowaniu nowego typu antropologicznego – nowego człowieka, człowieka radzieckiego.

The Bolshevik Revolution was a beginning of a complete overhaul of Russia’s internal situation, connected also with the creation of a new image of the country outside of its borders. The change was not a mere political event: the thorough transformation, connected with the introduction of the communist ideology required the construction of a new society, torn away from its traditions to easier handle the burden of building a “brave new” tomorrow, envisioned by the Bolshevik ideologues. In Lenin’s understanding the revolution was supposed to become a gateway to a new world, attainable chiefly via the transformation of human conscience. The construct which was to result from this anthropological engineering was named the New (Soviet) Man.This theoretical concept was to be realized by means of propaganda methods. Propaganda was to become a central part of the Bolshevik society. Its chief task was the creation of an image of a world in which the Soviet man had to believe. The complicated internal conditions of the state dictated that posters were proving to be the most effective means of propaganda. Agitation methods also constituted a way of communicating with the society, which is why the subject matter shall be investigated from a social communication research viewpoint.This paper’s goal is to depict the revolution and civil war Bolshevik propaganda poster’s influence on society. We shall attempt to determine the most significant values which became the points of reference of the creators of those visual works in their efforts to shape the so called “New Man”, and to present the standards that were to become role models for him. Our work’s scope includes the period of the October revolution and Russian Civil War, that is from 1917‒1921. The period’s propaganda is the first attempt at the creation of the “New Man”, by the Bolsheviks. It is also a time of dynamic changes in both internal and international relations of the country, demanding swift and efficient propaganda reactions from the newly forming authorities. We shall touch upon the subject of the 1919‒1921 war with Poland, in order to present, how Bolshevik propaganda has used the external enemy in order to show the society a specific image of a negative hero, as the carrier of anti-values.This paper utilizes chiefly the anthropological method. It appears to most fully depict the influence of propaganda upon the conscience and the world of values of an individual, while placing this influence in a wider cultural context: the disturbed hierarchy of values, deeply rooted in classical Russian culture. Application of this methodology allows us to wholly portray the process of the formation of the new anthropological type by means of propaganda. It also gives us the ability to glance at the Bolshevik culture in statu nascendi from the viewpoint of a man, transformed in such a way as to easily fit into the theoretical framework of the new culture. At the same time, due to the subject’s specificity, it is necessary to reach for other sciences’ methodologies. The most valuable ones are the historical method (giving the possibility to briefly present a historical outline of the period), and psychological method (defining the notions of conscience and identity, which are key to the formation of the new type of human).The paper’s research thesis is to prove that propaganda content of the revolution and civil war Bolshevik poster were to influence the formation of new values in the society, at the same time serving the formation of the new anthropological type itself – the New Man, the Soviet Man.