O polu semantycznym 'Miłość' - ujęcie kontrastywne niemiecko-polskie

About semantic field 'Love' from the contrastive German-Polish view

W semantyce, czyli - w odniesieniu do komunikacji językowej - części językoznawstwa zajmującej się znaczeniem, badane są powiązania znaczeniowe pomiędzy leksemami, wyrażeniami wewnątrz systemu językowego, związkami, które występują pomiędzy częściami zdania oraz pomiędzy zdaniami, czyli zależnościami semantycznymi w tekście, powiązania między znakami językowymi oraz określanym przez nie stanem rzeczy, jak również opisuje wpływ kontekstu i wiedzy ogólnej użytkownika języka na wypowiedź oraz na odbiór informacji zawartej w komunikacie językowym. Semantyka zajmuje się więc analizą znaczenia znaków językowych w różnych aspektami, zarówno diachronicznie jak i synchronicznie. Do rozwoju semantyki przyczyniła się teoria stworzona przez niemieckiego językoznawcę Josta Triera. W roku 1931 w ramach swojej pracy, która była jego rozprawą habilitacyjną "Der deutsche Wortschatz im Sinnbezirk des Verstandes. Die Geschichte eines sprachlichen Feldes" zaproponował on opisywanie zależności znaczeniowych poprzez podział słownictwa na pola semantyczne, czyli związane ze sobą znaczeniowo grupy wyrazów, które mogą, ale nie muszą być ze sobą związane etymologicznie. Teorię tę kontynuował i rozwinął jego uczeń Leo Weisgerber, który opisywał jak ważna dla poprawnego użycia poszczególnych słów jest znajomość jego otoczenia semantycznego pod postacią związanych z nim znaczeniowo leksemów. Znajomość całego pola semantycznego miała umożliwiać użytkownikowi języka dobór odpowiedniego słowa w zależności od kontekstu, w którym miało zostać ono użyte. Charakterystyczne dla jego teorii jest przypisywanie wielkiej wagi wyczuciu językowemu. W niniejszej pracy magisterskiej omawiana jest również teoria Waltera Porziga, na którą wpływ miały tezy Triera, a która rozwinęła się później w kierunku badań nad kolokacjami. Walter Porzig opisuje w swojej teorii istotne powiązania znaczeniowe pomiędzy elementami systemu językowego. Niniejsza praca bazuje na słownictwie związanym ze słowem "miłość" oraz na powiązanymi z nim znaczeniowo leksemami. Część analityczna pracy podzielona jest na dwie sekcje. W pierwszej analizowane są hasła słownikowe w słownikach: jednojęzycznym niemieckim oraz dwujęzycznym niemiecko-polskim, w drugiej części analizowane jest słownictwo związane z miłością cielesną pojawiające się w powieści "Lektor" Bernharda Schlinka oraz w jego polskim tłumaczeniu. Praca ma za cel stwierdzenie jakie słowa mogą być zaliczone do pola semantycznego słowa "miłość", gdzie należy lokować jego granice oraz czy są one wyznaczalne.

Semantics is, with regard to linguistic communication, the part of linguistics that deals with meaning. It examines semantic relations between lexemes, phrases in the language system, parts of sentences, and whole sentences; furthermore, it concerns semantic relations in text, linguistic signs and states of affairs specified by them, as well as the influence of context and general knowledge of the language user on a statement and on receiving the information contained in the utterance. Semantics also deals with the analysis of the meaning of signs language in various aspects, both diachronically and synchronically. The theory of German linguist Jost Trier contributed to the development of semantics. This theory was presented in Triers post-doctoral dissertation "Der deutsche Wortschatz im Sinnbezirk des Verstandes. Die Geschichte eines sprachlichen Feldes" in 1931. Here he proposed to describe the semantic dependencies by sharing the vocabulary in semantic fields, a semantically associated group of words.This theory developed by his student Leo Weisgerber, who emphasized the importance of knowledge of semantic surroundings of a word in the form of semantically related lexemes for the proper use of particular words. Knowledge of the semantic field of language would allow the user to choose the right words, depending on the language situation they should be used in. Weisgerber assigned a great importance to linguistic intuition. This thesis is was also discussed by in Walter Porzig’s theory, which was influenced by Trier's thesis, and which later evolved towards into research of collocations. Walter Porzig describes in his theory of meaning important links between elements of the language system. This master’s thesis is based on the vocabulary associated related with the word "love" and its semantically related lexemes. The analytical part of this master’s thesis is divided into two sections. The first one examines the word in the: German monolingual and bilingual German-Polish dictionaries; the second part section of the analytical part examines vocabulary associated with physical love that appears in the novel "The Reader" by Bernhard Schlink and its Polish translation. The aim of this master’s thesis is to find what which words could be included into the semantic field of the word "love", where do the boarders of this field should be marked out and whether it is possible to do that.

In der Semantik als Teilgebiet der Semiotik oder, bezüglich der sprachlichen Kommunikation, als Teil der Sprachwissenschaft werden verschiedene Typen von Bedeutungsbeziehungen erforscht: zwischen einzelnen Lexemen, zwischen Ausdrücken innerhalb eines Sprachsystems, ferner Beziehungen, die in einem Satz zwischen Satzteilen bestehen, Beziehungen zwischen sprachlichen Zeichen und Sachverhalten, die sie bezeichnen, sowie die Wirkung des Kontextes und des Weltwissens des Sprachbenutzers auf eine Aussage. Eine Analyse dieser Beziehungen kann sowohl synchron als auch diachron durchgeführt werden. Zur Entwicklung der Semantik hat im Jahre 1931 der deutsche Sprachwissenschaftler Jost Trier bei weitem beigetragen, indem er eine Theorie des Wortfeldes geschaffen hat. In seinem Werk „Der deutsche Wortschatz im Sinnbezirk des Verstandes. Die Geschichte eines sprachlichen Feldes” hat er die Grundzüge seiner Theorie dargestellt und damit die Wortfeldforschung begonnen. Die Theorie von Trier hat die Semantik bedeutend entwickelt.Nach Triers Theorie lässt sich der gesamte Wortschatz in Bedeutungsfelder unterteilen. In der vorliegenden Arbeit werden ausgewählte Theorien besprochen, die sich mit der Problematik des Wortfeldes befassen. Die erste wird als die Grundlage der Wortfeldforschung die Theorie von Trier vorgestellt, danach die Theorie von Walter Porzig, auf die Triers Thesen wesentlichen Einfluss hatten und die später zur Entwicklung der Kollokationsforschung beigetragen hat. Als letzte Theorie, zugleich Grundlage dieser Arbeit, werden die Beiträge von Leo Weisgerber besprochen, die eine Entwicklung und Weiterführung der Theorie von Trier darstellen. Anschließend wird eine Gruppe von Wörtern zusammengestellt und hinsichtlich ihrer Bedeutungsbeziehungen untersucht. Dazu wird ein literarischer Text, der Roman „Der Vorleser” von Bernhard Schlink und seine Übersetzung ins Polnische von Karolina Niedenthal, herangezogen. Zu den in beiden Texten verwendeten Wörtern, deren Bedeutung, vom Kontext her gesehen, einen Zusammenhang mit der körperlichen Liebe aufweist, werden Synonyme angeführt; danach wird anhand einer kontrastiven Analyse die Synonymik des erforschten Bereiches beider Sprachen verglichen. Es werden die möglichen Bedeutungen des Wortes Liebe dargestellt. Anhand dieser Beziehungen wird festzustellen versucht, ob diese Gruppe von Wörtern ein Wortfeld bildet bzw. ob diese Wörter tatsächlich dem Wortfeld Liebe angehören und wo man die Grenzen dieser Wortfeldes setzen kann und ob es überhaupt möglich ist.