Play and selected manifestations of aggressive behavior in preschool children.

Zjawisko agresji jest fenomenem towarzyszącym człowiekowi na różnych etapach jego życia, jednak posiada wyjątkową i unikalną charakterystykę na etapie edukacji przedszkolnej. Z jednej strony jest wynikiem nieumiejętnego radzenia sobie przez dziecko ze stresem i frustracją związaną z wchodzeniem w nowe, nieznane sytuacje, z drugiej jednak jest elementem rozwoju, środkiem do nabywania nowych umiejętności, szczególnie w zakresie funkcjonowania społecznego i emocjonalnego. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie analizy teoretyczno-empirycznej zjawiska agresji oraz wskazanie, w jakiej formie mogą przejawiać się zachowania agresywne wśród dzieci w wieku przedszkolnym.W części teoretycznej zawarłam rozważania na temat natury agresji i jej złożoności, analizując wątki dotyczące zarówno agresji dorosłych, jak i dzieci. Uzupełnieniem rozważań nad specyfiką dziecięcych form agresji jest dokonanie przeglądu literatury, dotyczącej rozwoju dziecka wieku przedszkolnego, a także przedstawienie specyfiki pracy pedagoga czy specjalisty w standardowym przedszkolu w naszym kraju. Część empiryczna niniejszej pracy przedstawia założenia metodologiczne oraz wyniki obserwacji 16 nagrań wideo, ukazujących zabawę swobodną dzieci. Problemem badawczym jest charakterystyka uwarunkowań i przejawów zachowań agresywnych w trakcie zabawy dowolnej. Celem obserwacji, była także analiza różnic w tychże przejawach ze względu na płeć obserwowanego dziecka. Przejawy agresji notowane były w autorskim kwestionariuszu, który sporządziłam w oparciu o literaturę przedmiotu. Dodatkowym atutem prowadzonych obserwacji była możliwość indywidualnej interpretacji zaobserwowanych aktów agresji, skutkująca wyszczególnieniem potencjalnych „triggerów” zachowań agresywnych wśród dzieci.Obserwacja materiału wideo wykazała, że można zaobserwować przejawy zachowań agresywnych wśród starszych dzieci przedszkolnych, szczególnie w kategorii agresji werbalnej, instrumentalnej i fizycznej, jednak analiza statystyczna uzyskanych wyników nie pozwoliła na potwierdzenie hipotez, zakładających występowanie istotnych różnic w ilości prezentowanych form agresji wśród dziewcząt i chłopców. Niemniej jednak udało się uzyskać wiedzę na temat czynników wywołujących zachowania agresywne (chęć zabawy konkretnym przedmiotem, dokuczanie/zakłócanie zabawy, wyśmiewanie, chęć zwrócenia na siebie uwagi, odrzucenie), a także porównać wyniki płynące z dokonanych obserwacji i testu projekcyjnego. Zgłębianie tematyki zachowań i skłonności agresywnych jest niezwykle interesujące, przede wszystkim z punktu widzenia psychologii rozwojowej dziecka i człowieka. Analizowanie istoty problemu i natężenia występowania zjawiska z pewnością dostarcza cennych informacji dla kolejnych pokoleń pedagogów, terapeutów czy rodziców. Dzieje się tak między innymi dlatego, iż wnikanie w tę tematykę może pomóc w przewidywaniu, przeciwdziałaniu i interpretowaniu negatywnych, niepożądanych czy też zaskakujących zachowań wśród dzieci.

The aim of this study was to observe the phenomenon of aggression, which might potentially occur among the oldest preschool children. In the theoretical part, I analyzed the most important theories of aggression - both adults and children - and introduced the psychology of human development. I have devoted special attention to the subject of play and its role in the process of child development. I also included studies, which pertained to the topic of functioning in educational systems. In the empirical part, I analyzed 16 video recordings, in which I had the opportunity to observe children during free play in the kindergarten and on its playground. The aim of the observation was to notice potential manifestations of aggressive behavior among children from the oldest preschool group and to analyze the differences in these manifestations according to the sex of the observed child. The manifestations of aggression were noted down in the original questionnaire, which I prepared, based on the literature. An additional advantage of the observations was the possibility of individual interpretation of the observed acts of aggression, resulting in the specification of potential triggers of aggressive behavior among children. The video material showed that symptoms of aggressive behavior can be observed among older preschool children, especially in the category of verbal, instrumental and physical aggression, but the statistical analysis of the obtained results did not allow to confirm the hypotheses assuming the existence of significant differences in the number of forms of aggression among girls and boys . Nevertheless, it was possible to obtain knowledge about the factors causing aggressive behavior (willingness to play with a specific object, teasing / interfering with play, ridicule, willingness to attract attention, rejection), as well as to compare the results of the observations and the projective techniques.