Acquisition Priority. The Legal Nature and Consequences of Breach.

Pojęcia „pierwszeństwo”, „pierwszeństwo nabycia”, „prawo pierwszeństwa”, w polskim systemie prawnym, pojawiają się w różnych aktach prawnych, przy okazji regulowania różnorodnych zagadnień. Już pobieżna analiza regulacji, w których mamy do czynienia z tego typu sformułowaniami wskazuje na odmienność i różnorodność problematyki, dla unormowania której ustawodawca posłużył się tymi samymi lub podobnymi określeniami. Jednocześnie pierwszeństwo nie zostało uregulowane w sposób ogólny.Pierwszeństwo może służyć rozwiązywaniu kolizji istniejących praw podmiotowych, jak ma to miejsce w regulacji dotyczącej zasad pierwszeństwa ograniczonych praw rzeczowych. W innym aspekcie, prezentowanym w przedmiotowej pracy, konstrukcje prawne zbiorczo określane mianem pierwszeństwa stwarzają możliwość nabycia określonego prawa podmiotowego przed innymi zainteresowanymi jego nabyciem i – z reguły – określają hierarchię wśród uprawnionych z tego tytułu. Z jednej strony zaspokajają one interesy osób pragnących nabyć określone rzeczy lub prawa z pierwszeństwem przed innymi, z drugiej strony jednak ograniczają prawa innych podmiotów w zakresie swobodnego rozporządzania tymi rzeczami lub prawami. Jedne z owych konstrukcji są – bardziej lub mniej szczegółowo – regulowane przez ustawodawcę, jak jest w przypadku prawa pierwokupu oraz ustawowego pierwszeństwa nabycia nieruchomości. W stosunku do innych ustawodawca, dopuszczając możliwość ich stosowania, nie wprowadził szczegółowych rozwiązań – tak jest w przypadku umownego pierwszeństwa nabycia akcji czy udziałów w spółce kapitałowej. W przedmiotowej pracy analizie poddaję jedną z form pierwszeństwa, mianowicie pierwszeństwo nabycia. Przedstawiam zarówno ustawowe pierwszeństwo nabycia nieruchomości będących własnością skarbową lub samorządową, co czynię na podstawie dwóch regulacji, tj. ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, jak i umowne pierwszeństwo nabycia, które jest zastrzegane w umowie lub statucie spółki kapitałowej jako jedno z możliwych ograniczeń obrotu akcjami i udziałami w spółkach kapitałowych.Pierwszeństwa te porównuję nie tylko między sobą, ale z odrębnym – choć niewątpliwie bliskim im pod pewnymi względami – prawem pierwokupu. Rozważania prowadzę pod kątem próby uchwycenia charakteru prawnego pierwszeństwa nabycia, który nie został określony normatywnie i wypracowania odpowiedzi na pytanie, czy jest ono w pełni autonomiczne, czy też powinno być utożsamione z jakąś inną regulacją spełniającą podobną funkcje – na przykład wspomnianym prawem pierwokupu. Interesować mnie będzie przede wszystkim kwestia skutków prawnych naruszenia pierwszeństwa nabycia. Przepisy regulujące poszczególne przypadki pierwszeństwa kwestii tej albo w ogóle nie normują albo czynią to w sposób nadmiernie lakoniczny. W jakim stopniu zatem zabezpieczone są interesy podmiotów uprawnionych z tego tytułu? Czy ochrona ta jest efektywna?

In the Polish legal system, the concepts like “priority”, “acquisition priority”, “priority right” appear in different legal acts along with regulation of a variety of issues. Even the superficial analysis of regulations, in which we have to deal with this kind of wordings, indicates dissimilarity and diversity of issues regulated by using the same or similar terms by legislator. At the same time, the priority was not regulated in a general way. It also does not have any uniform legal nature.Firstly, the priority can be used for solving conflicts among existing subjective rights, similarly like in case of regulation concerning the principles of priority for the limited property rights. In another aspect, presented in my thesis, the legal structures collectively described as priority, create a possibility to acquire a specified subjective right against others interested in acquiring it – and as a rule – they determine the hierarchy among entitled for this. On the one hand, they meet the interests of people who wish to acquire certain things or rights taking precedence over others. However, on the other hand, they restrict the rights of other entities in the free disposal of those things or rights. Some of these structures are – more or less in detail – regulated by the legislator, as for example in the case of the right of pre-emption and the statutory priority to acquire the property. In relation to others, the legislator, taking into account the possibility of their use, did not introduce detailed solutions - as it is in the case of contractual priority to acquire the shares or bonds in a capital company. In my thesis, I analyse one of the forms of priority which is called the acquisition priority. I present both the statutory priority to acquire the real estates which are treasury or local government’s property. This is based on two acts, namely: Real estate economics Act and Agricultural Property of Treasury management Act, and I also present contractual acquisition priority which is stipulated in the contract or in the capital company’s statute as one of the possible limitations of shares and bonds turnover in capital companies.I compare these priorities not only against each other but with a separate – although undoubtedly similar to them in some respects – pre-emptive right. In my analysis, I try to find out the legal nature of acquisition priority which was not defined normatively and I also try to answer the question if it is fully autonomous or if it should be associated with some other regulation performing similar function – for example with above mentioned pre-emptive right. Although the view that it has the nature of autonomous legal institution prevails, its construction raises many doubts and makes it difficult to apply it in practice. Considering that any single legal structure was developed, its content should be determined in concreto on the basis of any regulation providing for this institution. First of all, I will be interested in determining the possible legal consequences of breach of acquisition priority. The rules that regulate individual priority cases either do not systematize this issue at all or do it in the excessively laconic way. Due to the lack of uniform solutions, the estimation of all legal consequences of a breach of priority right is possible only after determining what kind of a specific case of priority we have to deal with. To what extent are thus protected the interests of the entities authorized in this regard? Is this protection effective?