Crown witness in the Polish legal system - selected issues

Niniejsza praca magisterska stawia sobie za cel omówienie instytucji świadka koronnego w polskim porządku prawnym. Główny tok rozważań koncentruje się na genezie powstania tejże instytucji, a także na towarzyszących jej wprowadzaniu żywych dyskusjach środowisk politycznych i prawniczych. W rozdziale pierwszym wskazano na źródła modelu świadka koronnego oraz przedstawiono jego funkcjonowanie w innych jurysdykcjach, tj. w Stanach Zjednoczonych, we Włoszech i w Niemczech, ponieważ stanowiły one podwaliny dla późniejszych rozwiązań recypowanych do polskiego porządku prawnego. Poruszony został ponadto temat szerokiej krytyki, jaka od samego początku towarzyszyła wprowadzeniu instytucji świadka koronnego, a także nieudanych prób przyjęcia stosownych regulacji w tym zakresie, podejmowanych przez polityków w latach 1993-1995. Regulacje częstokroć prezentowano jako „zło”, ale „zło konieczne”, a ważkim argumentem podnoszonym przez jej przeciwników była zasada legalizmu, stojąca w opozycji do możliwości wprowadzenia uregulowań wynikających z późniejszej ustawy o świadku koronnym. Ten rozdział próbuje naświetlić szersze tło dyskusji.Instytucję świadka koronnego udało się finalnie wprowadzić w ustawie z dnia 25 czerwca 1997 o świadku koronnym. Celem, który przyświecał ustawodawcy było poszukiwanie bardziej skutecznego oraz efektywnego narzędzia do walki ze zjawiskiem przestępczości zorganizowanej. Nie ulega wątpliwości, że instytucja świadka koronnego jest narzędziem szczególnym, ściśle powiązanym z zachowaniem przestępczym. W praktyce czyni to z niej istotny instrument polityki karnej także w obszarze zapobiegania przestępczości popełnianej w ramach groźnych struktur zorganizowanych. Rozdział drugi prezentuje definicję świadka koronnego. Zasadnym wydała się próba jej rozwinięcia, gdyż art. 2 ustawy ujmuje ją jedynie lakonicznie. W tej części pracy podjęto się również zadania odpowiedzi na pytanie czy przyjęcie odstępstw od zasady legalizmu, jakim bez wątpienia było wprowadzenie instytucji świadka koronnego, nie stało w sprzeczności z nadrzędnym aktem prawnym, jakim jest Konstytucja RP. W dalszym kroku szczegółowo omówiono warunki, które łącznie musi spełnić kandydat na świadka, aby możliwym stało się dopuszczenie dowodu z jego zeznań.W rozdziale trzecim omówiono w jakim zakresie zmieniała się na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat ustawa o świadku koronnym. Przedstawiono jaki wpływ na kształt instytucji miały poszczególne jej nowelizacje, w tym ta najbardziej doniosła z 22 lipca 2006 roku.W końcowej, podsumowującej części pracy, zebrano najważniejsze wnioski, które przysłużyć się mogą dalszym pracom nad tematyką oraz rolą świadka koronnego w polskim porządku prawnym.

This master's thesis aims to discuss the institution of a crown witness in the Polish legal system. The main course of considerations focuses on the origins of this institution, as well as on lively discussions of political and legal circles accompanying its introduction. In the first chapter, the sources of the model of a crown witness were indicated and its functioning in other jurisdictions, i.e. in the United States, Italy and Germany, was presented, as they constituted the foundations for later solutions replicated in the Polish legal system. The subject of extensive criticism, which accompanied the introduction of the institution of a crown witness from the very beginning, was also raised, as well as unsuccessful attempts by politicians in 1993-1995 to adopt appropriate regulations in this area. The regulations were often presented as "evil", but "a necessary evil", and an important argument raised by its opponents was the principle of legalism, standing in opposition to the possibility of introducing regulations stemming from the later Act on Crown Witnesses. This chapter attempts to illuminate the broader background to the debate.The institution of a crown witness was finally introduced in the Act on Crown Witnesses of 25 June 1997. The aim was to find a more effective and efficient tool in the fight against organised crime. There is no doubt that the institution of a crown witness is a special tool, closely linked to criminal behaviour. In practice, this makes it an important instrument of penal policy also in the area of preventing crime committed within dangerous organised structures. The second chapter presents a definition of a crown witness. It seemed justified to try to develop it, as Article 2 of the Act describes it only laconically. This part of the thesis also attempts to answer the question of whether the adoption of derogations from the principle of legalism, which the introduction of the institution of a crown witness undoubtedly was, did not contradict the supreme legal act, i.e. the Constitution of the Republic of Poland. The next step discusses in detail the conditions that must be met by a candidate for a witness in order for evidence to be admitted from his testimony.The third chapter discusses how the law on Crown witnesses has changed over the past twenty years. It is presented what influence its various amendments, including the most significant one of 22 July 2006, have had on the shape of this institution.In the final, concluding part of the study, the most important conclusions were drawn, which may serve for further work on the issue and the role of a crown witness in the Polish legal system.