ANTYSEMICKA PROPAGANDA W NOWELI „JUD SÜß“ WILHELMA HAUFFA I W FILMIE „JUD SÜß“ VEITA HARLANA – ANALIZA I PORÓWNANIE

ANTI-SEMITIC PROPAGANDA IN WILHELM HAUFF'S BOOK „JUD SÜß“ AND IN VEIT HARLAN'S FILM „JUD SÜß“– ANALYSI AND COMPARISON

Praca poświęcona jest analizie i porównaniu noweli Wilhelma Hauffa „Jud Süß“ i filmu Veita Harlana pod tym samym tytułem. Obie pozycje propagują antysemityzm i zostały zanalizowane i zestawione ze sobą pod kątem antysemickiej wymowy. W analizie noweli Wilhelma Hauffa za Kurtem Oesterle dokonałem podziału na elementy o zabarwieniu antysemickim, obecne w dialogach między postaciami i w warstwie narracyjnej. W dwóch podrozdziałach, zainspirowanych podziałem wprowadzonym przez Oesterle, opisałem elementy antysemickie zawarte w noweli. W drugiej części pracy dokonałem opisu zjawiska przekładu intersemiotycznego i zwróciłem uwagę na różnice w środkach, jakimi operują dzieło literackie i film. W trzeciej części pracy dokonałem analizy filmu Harlana i porównałem niektóre rozwiązania zastosowane w filmie z tymi z noweli. Opisałem postaci pochodzenia żydowskiego występujące w filmie; osobno zająłem się analizą scen zbiorowych z udziałem bohaterów pochodzenia żydowskiego, analizą postaci Levy‘ego, rabina Loewa i Süßa Oppenheimera. W podrozdziale poświęconym analizie sposobu prezentacji postaci Oppenheimera wyjaśniłem również znaczenie Dorothei Lanbek w odbiorze głównego bohatera. W zakończeniu zestawiłem środki odpowiedzialne za antysemicka wymowę filmu i noweli, wymieniłem elementy, które występują zarówno w filmie i noweli i wpływają na antysemicki charakter obu pozycji. Zwróciłem uwagę na fakt, że większość różnic zachodzących między filmem a nowelą na poziomie konstrukcji fabuły została celowo wprowadzona przez Harlana, by wzmocnić antysemicką wymowę filmu. Bardziej nacechowana antysemityzmem fabuła i większa siła wyrazu filmu sprawiają, że dużo wyraźniej wzywa on do nienawiści względem Żydów niż nowela Wilhelma Hauffa, którą jednak ze względu na jej antysemicki przekaz także należy potępić.

My thesis is devoted to an analysis and comparison of Wilhelm Hauff novel "Jud Süß" and Veit Harlan's film of the same title. Both of these works promote anti-Semitism and have been analyzed and juxtaposed in terms of anti-Semitic speech. In the analysis of the novel by Kurt Wilhelm Hauff Oesterle I made the distinction between elements with anti-Semitic tone, present both in dialogues between characters as and the narrative layer. In two sections, inspired by the division introduced by Oesterle, I presented the anti-Semitic elements described in the novel. In the second part of the work I described the phenomenon of intersemiotic translation and drew attention to the differences in the means used in literary work and film.In the third part of the work I analyzed Harlan’s film and compared some of the solutions used in the film with those from the novel. I described the character of Jewish origin appearing in the film; separately I analyzed crowd scenes involving Jewish characters : Levy, rabbi Loew and Süss Oppenheimer. In the section devoted to the analysis of the manner of presenting Oppenheimer’s character I explained the importance of Dorothea Lanbek in the perception of the main character. In conclusion, I listed the means responsible for anti-Semitic tenor of the film and novel. I mentioned the elements that are present in both the film and the novel and affect the anti-Semitic nature of both positions. I drew attention to the fact that most differences occurring between film and the novel on the level of plot structure was deliberately introduced by Harlan to strengthen anti-Semitic tenor of the film.Plot characterized by strong anti-Semitism as well as greater expressiveness makes the film the one that calls for the hatred of Jews much more clearly. However the novella by Wilhelm Hauff, due to its anti-Semitic message, also should be condemned.

Das Werk ist der Analyse und dem Vergleich der Novelle von Wilhelm Hauff "Jud Süß" und Veit Harlans Film unter demselben Titel gewidmet. Beide Werke fördern den Antisemitismus und wurden in Hinblick auf ihre antisemitische Aussage analysiert und gegenübergestellt. Bei der Analyse der Novelle nahm ich nach Kurt Wilhelm Hauff Oesterle eine Aufteilung in die antisemitisch gefärbten Elemente vor, die in den Dialogen und in der Erzählungsschicht vorhanden sind. In den beiden Abschnitten, die durch die Aufteilung von Oesterle inspiriert wurden, beschrieb ich die in der Novelle vorhandenen antisemitischen Elemente. Im zweiten Teil der Arbeit befasste ich mich mit dem Phänomen der intersemiotischen Übersetzung und wies auf die Unterschiede in den Mitteln hin, die in dem literarischen Werk und in dem Film benutzt werden. In dem dritten Teil meiner Arbeit analysierte ich Harlans Film und ich verglich einige im Film verwendete Lösungen mit den aus der Novelle. Ich beschrieb die Gestalten jüdischer Abstammung, die in dem Film auftreten. Die weiteren Abschnitte widmete ich separat der Analyse der Gruppenszenen, in denen die Gestalten jüdischer Herkunft auftreten, der Gestalt Levys, des Rabbis Loew und Süß` Oppenheimer. In dem Abschnitt, der Analyse der Darstellung Oppenheimers gewidmet wurde, erklärte ich auch die Bedeutung der Gestalt von Dorothea Lanbeck in der Rezeption des Hauptprotagonisten. Ich wies darauf hin, dass die meisten Unterschiede, die auf der Ebene der Handlungsstruktur vorkommen, bewusst von Harlan eingeführt wurden, um die Aussage des Filmes zu stärken. Die mit Antisemitismus geladene Handlung und die größere Ausdruckskraft des Filmes verursachen, dass der Film viel mehr als die Novelle von Hauff zum Judenhass aufrufen, die aber wegen ihrer antisemitischen Botschaft auch verurteilt werden muss.