Taneczne adaptacje dzieł literackich na przykładzie „Dziadka do orzechów i króla myszy" E.T.A. Hoffmanna i baletu „Dziadek do orzechów" Mariusa Petipy do muzyki Piotra Czajkowskiego

Dance adaptations of literature on example of E.T.A. Hoffmanns „The nutcracker and the mouse king" and ballet „The Nutcracker" by Marius Petipa to Peter Tchaikovsky's music

Praca ma na celu pokazanie wpływu literatury na inne sztuki, a przykład stanowi utwór E.T.A Hoffmanna pt. „Nussknacker und Mausekönig“, na podstawie którego powstał balet „Dziadek do orzechów“. W pierwszym rozdziale zostały przytoczone informacje ogólne o opowiadaniu niemieckojęzycznego pisarza. Opisano także sposób, w jaki w ciągu lat utwór wędrował przez różne kraje (początkowo Aleksander Dumas ojciec przetłumaczył utwór Hoffmanna na język francuski). Wersja Dumasa z 1844 roku trafiła do Rosji, gdzie librecista i choreograf Marius Petipa, przy współpracy z Lwem Iwanowem i Piotrem Czajkowskim, stworzył nowy balet. Kolejne dwa rozdziały skupiają się na tym, w jaki sposób został przedstawiony fantastyczny świat u Hoffmanna i jak twórcy baletu przełożyli to na warunki teatralne. Można stwierdzić, że niemiecki pisarz kładł główny nacisk na dwie postaci: Marie i Droselmajera. W przypadku Marie bardzo dokładnie opisane są jej uczucia wobec dziadka do orzechów. Jeśli zaś chodzi o ojca chrzestnego (niem. Pate), jego osoba jest przedstawiana w taki sposób, aby czytelnik nie był do końca pewny tego, czy jest tylko człowiekiem, czy może należy także do świata fantastycznego. W balecie z kolei cała akcja koncentruje się na postaci Klary/Marie, która początkowo jest uczestniczką uczty wigilijnej, a później przeżywa nocne przygody, które ostatecznie kończą się w zaczarowanym królestwie słodyczy. Po przeprowadzeniu analizy obu dzieł można stwierdzić, że wersja Hoffmanna ma więcej wątków niż przedstawienie baletowe. W opowiadaniu przytoczona jest dodatkowa historia księżniczki Pirlipaty, dzięki której czytelnik dowiaduje się więcej o tym, dlaczego chłopiec został przemieniony w dziadka do orzechów, podczas gdy libretto baletowe ten fakt pomija. Zamiast tego drugi akt przedstawia sceny tańców charakterystycznych, które mają miejsce w królestwie zabawek (u Hoffmanna Marie pojawia się w królestwie lalek, nie słodyczy). Trudno ustalić powody, dla których Marius Petipa dokonał właśnie takiego wyboru, lecz z całą pewnością można stwierdzić, że pierwszy i drugi akt baletu znacznie się od siebie różnią. Na platformach internetowych obejrzeć można różne adaptacje baletu w wykonaniu różnych zespołów, jednak w New York City Ballet z choreografią George'a Balanchine'a to dzieci zostały obsadzone w dziecięcych rolach, a akcja kończy się w momencie, gdy sceniczna Marie wraz z dziadkiem do orzechów odlatują na saniach. Udział dzieci w spektaklu amerykańskiego teatru jest ważny ze względu na to, że nie wszystkie teatry angażują uczniów w duże produkcje. Może to również sugerować nawiązanie do premierowego przedstawienia, w którym po raz pierwszy w historii baletu role dziecięce otrzymały dzieci. Można więc uznać, że zarówno w literaturze, jak i w tańcu, akcja ma miejsce częściowo w świecie realistycznym, częściowo w świecie fantastycznym. Fakt, iż dzieła różnią się od siebie nie wynika z tego, że twórcy baletowi nie znali treści utworu, lecz prawdopodobnie miały na to wpływ warunki techniczne dziewiętnastowiecznych teatrów.

The purpose of this work is to show the influence of literature on other forms of art using E.T.A. Hoffmann's work "The Nutcracker and the Mouse King" as an example, upon which the ballet "The Nutcracker" is based.

Die Arbeit hat das Ziel, den Einfluss der Literatur auf andere Kunstformen zu zeigen, wobei das Werk von ETA Hoffmann „Nussknacker und Mausekönig” als Beispiel dient, auf dessen Grundlage das Ballett „Der Nussknacker” entstanden ist.Im ersten Kapitel wurden allgemeine Informationen über die Erzählung des deutschsprachigen Autors, Hoffmann, vorgestellt. Es wurde auch beschrieben, wie das Werk im Laufe der Zeit verschiedene Länder durchlief (zunächst wurde es von Alexandre Dumas dem Älteren ins Französische übersetzt). Die Version von Dumas (1844) gelangte nach Russland, wo der Librettist und Choreograph Marius Petipa zusammen mit Lew Iwanow und Peter ​​Tschaikowski ein neues Ballett schuf.Die beiden folgenden Kapitel konzentrieren sich darauf, wie die Zauberwelt bei Hoffmann dargestellt wird und wie die Schöpfer des Balletts das für die Bühne umgesetzt haben. Man kann feststellen, dass der deutsche Schriftsteller einen besonderen Wert auf zwei Figuren legte: Marie und Droßelmeier. Maries Gefühle zum Nussknacker werden sehr detalliert beschrieben. Im Ballett liegt der Fokus auf der Figur Klara/Marie, die zunächst an einem Weihnachtsfest teilnimmt und erlebt später Abenteuer in der Nacht, die schließlich im verzauberten Reich der Süßigkeiten endet. Nach der Analyze beider Werke kann man feststellen, dass Hoffmanns Version mehr Handlungsstränge enthält. In der Erzählung wird die zusätzliche Geschichte der Prinzessin Pirlipat erzählt, durch die der Leser mehr darüber erfährt, warum der Junge in einen Nussknacker verwandelt wurde. Dieses Detail wird im Libretto des Balletts weggelassen. Stattdessen stellt der zweite Akt Szenen charakteristischer Tänze dar, die in der Süßigkeitsreich stattfinden (bei Hoffmann erscheint Marie im Reich der Puppen, nicht der Süßigkeiten). Es ist schwierig zu sagen, warum Marius Petipa gerade diese Wahl traf, aber es lässt sich eindeutig feststellen, dass der erste und der zweite Akt des Balletts stark voneinander abweichen. Auf verschiedenen Online-Plattformen können unterschiedliche Ballettadaptionen angeshen werden, aber beim New York City Ballet in der Choreografie von George Balanchine sind Kinder in the Kinderrollen besetzt. Die Beteiligung von Kindern am amerikanischen Theatrestück ist insofern bedeutsam, dass nicht alle Theater ihre Schüler in großen Produktionen einsetzen. Das könnte auch ein Bezug auf die Premierenaufführung sein, in der erstmals in der Geschichte des Balletts Kinderrollen von Kindern gespielt sind.Es lässt sich auch festhalten, dass sowohl in der Literatur als auch im Tanz die Handlung teilweise in der realen, teilweise in der fantastischen Welt spielt. Der Fakt, dass sich die Werke voneinander unterscheiden, liegt nicht daran, dass die Ballettschöpfer den Inhalt des Werkes nicht kannten, sondern wahrscheinlich an den technischen Bedingungen der Theater im 19. Jahrhundert.