Judge profession in Polish Republic

Praca pokazuje proces transformacji zawodu sędziego sądu powszechnego w Polsce. Analiza zaczyna się od czasów II Rzeczypospolitej, gdzie opisywany jest proces ujednolicania prawa po zaborczego, nadawanie znaczenia zasadzie niezawisłości oraz tworzenie modelu sędziego idealnego. W każdej części historycznej zawód sędziego opisywany jest na kilku wymiarach. Pierwszą z nich są zasady wymiaru sprawiedliwości – niezależności, niezawisłości, bezstronności w orzekaniu. Kolejnym jest droga dojścia do zawodu sędziego, następnie powołanie do pełnienia funkcji, etyka zawodu, odpowiedzialność dyscyplinarna, a na końcu możliwe drogi złożenia urzędu. Czas II RP charakteryzował się wysokimi wymaganiami moralnymi i etycznymi stawianymi przed kandydatami na sędziów, jak również wymagana była od nich wiedza merytoryczna weryfikowana przez egzamin kończący aplikację sądową. W kolejnej części pracy opisywany jest okres II wojny światowej, podczas której sądownictwo polskie praktycznie nie istniało. Następnie przechodzę do czasów po 1944 roku, opisując upadek etosu sędziego spowodowany specyfiką nowego ustroju, który wymagał od sędziów dyspozycyjności oraz był zaprzeczeniem zasady niezawisłości. W tym okresie odchodzono od merytorycznych wymogów nominowania na stanowisko sędziego jak ukończenie aplikacji a nawet studiów wyższych. Niewygodnych sędziów decyzją ministra sprawiedliwości usuwano ze stanowiska. Zmiana takiego stanu rzeczy nastąpiła dopiero w roku 1989, kiedy to usunięto zapisy przeczące niezawisłości sędziów. Konsekwencją przemian ustrojowych było powstanie nowej instytucji – Krajowej Rady Sądownictwa, stojącej na straży niezawisłości sędziów oraz etycznego ich zachowania. W pracy opisany jest obecny stan prawny dojścia do zawodu, jego przebiegu oraz zakończenia. Trwająca od początku III Rzeczypospolitej Polskiej reforma wymiaru sprawiedliwości nadal postępuje. Jej wymiar nie jest już tak ogromny jak był w pierwszych latach ale zmiany organizacyjne są nadal obecne.

The paper shows the transformation process of polish Judge profession over the years. Analysis starts form the times of The II Polish Republic. The main topics in this history area are: law unifying after the partitions, defining the rule of judicial independence and creating description of ideal judge. In each historical period, Judge profession is described by the same points: - principles of justice, like: judicial independence or impartiality in decision making process. - The way of becoming a judge – through initial training and nomination- Professional ethic and disciplinary liability- Retirement or resigning from the officeIn the Second Polish Republic requirements, both moral and professional, for becoming a judge were very hard to meet. In order to become a judge, candidate had to pass external exam and only the best were nominated for the office. Existing of II Polish Republic ended with The II World War outbreak. In the times of war polish judiciary almost did not existed. Times that came after the war are perceived as the judge authority decay. The main cause was the new political system. In socialism, the executive power demanded form judges full loyalty. If not, penalties like dismissal were use. What is more, Minister of Justice could nominate for the judge office person without any formal training in the law. The situation changed in 1989. Back then Judicial independence was restored. As a consequence of political changes, new intuition - National Council of the Judiciary was established. It main goal was and still is the maintenance of judicial independence and ethics behavior. At the end of the paper reader can find description of judge current legal status. The conclusion is the lasting, ongoing polish legal system organizational change and the lack of stability in the area.