Multi-layer of Polish dialectal phrasematics

Artykuł dotyczy trzech modeli świata (mitologicznego, biblijnego i potocznego) przejawiających się w gwarowym materiale frazematycznym. W ten sposób zostały też pokazane zmiany społeczno-kulturowe. W pracy omówiono motywację frazeologizmów: smocy ogón (chwost) ‘trąba powietrzna’, diabeł się żeni (wraz z wariantami i synonimami) 1. ‘wir powietrzny’, 2. ‘zawierucha, zawieja’, wieje jakby się ktoś / diabeł powiesił ‘bardzo wieje’, Nie bij świyntyj ziymie, bo cie nie przijmie (wraz z wariantami i synonimami) ‘przestroga przed uderzaniem w ziemię bez przyczyny’, drżeć / trząść się jak osika ‘bardzo się trząść’, czekać jak kania dżdżu (wraz z wariantami) ‘bardzo czegoś pragnąć’. Poza tym zwrócono uwagę na przechodzenie folkloru słownego do frazematyki.

The aim of the article is to look at Polish dialectal phrases through the prism of its origin. Therefore, the issues discussed here fall within the study of motivational phraseology. The resources of Polish dialectal phrasematics allow us to distinguish four layers: 1) Proto-Slavic (most often motivated by the beliefs and rituals of ancient Slavs), 2) Christian (motivated by the Bible and also Christian religious behavior), 3) referring to observations of the surrounding world, 4) perpetuating the folk vision of the world and man. The research proposed in the article allows us to place the Polish dialectal phrasematics in a broader context – the general Slavic one.