Communicational relations in selected Polish epistolary novels of the early nineteenth century

Celem pracy jest przedstawienie sytuacji komunikacyjnej w wybranych polskich powieściach epistolarnych początku XIX wieku. W tej pracy zastanawiam się nad relacjami łączącymi bohaterów poszczególnych utworów, którzy są nadawcami i odbiorcami listów składających się na dane dzieło literackie. Omawiam również sposób konstrukcji postaci narratora. Niejednokrotnie jest nim sam nadawca korespondencji, który przedstawia czytelnikowi powieści, będącym zewnętrznym odbiorcą tej korespondencji, akcję dzieła. Czasem to autor konkretnego dzieła ukrywa się pod postacią głównego opowiadacza, chcąc wyrazić własny punkt widzenia. Nie brakuje również tradycyjnego podziału na narratora pierwszo- oraz trzecioosobowego, który ujawnia się w częściach fabularnych.Przedmiotem badań są trzy polskie powieści epistolarne pochodzącego z początku XIX wieku. Analizując "Malwinę, czyli domyślność serca" Marii Wirtemberskiej, podejmuję rozważania nad dwugłosowością powieści ujawniającą się w warstwie narracyjnej oraz w warstwie odbioru, a także przyglądam się listom dwóch sióstr, z których jedna jest główną bohaterką utworu. Zwracam uwagę na historie opowiadane przez poszczególnych bohaterów powieści, których odbiorcami są nie tylko inni bohaterowie, ale także czytelnicy tego dzieła.Omawiając "Lejbe i Siorę, czyli listy dwóch kochanków" Juliana Ursyna Niemcewicza, podejmuję refleksję nad charakterystyką treści i przekazu korespondencji tytułowych bohaterów tego utworu. Zastanawiam się, czy jest to powieść o miłości, skupiająca się na uczuciach tytułowych bohaterów, czy jest to powieść-rozprawa, w której istotną rolę odgrywają wątki społeczne, obyczajowe, związane ze sprawami narodu. Zwracam uwagę na użytkowy cel stworzenia przez Niemcewicza powieści epistolarnej – listy bohaterów posłużyły mu nie tylko do zarysowania wątku miłosnego, ale także do wyrażenia potrzeby zmian w społeczeństwie żydowskim.Skupiając uwagę na "Listach Elżbiety Rzeczyckiej" Klementyny Hoffmanowej, rozważam, jakie były źródła inspiracji pisarki do stworzenia wskazanego dzieła. Wykazuję, że sposób wychowania przyszłej autorki powieści przez jej matkę znacząco wpłynął na ukształtowanie się w niej poglądów dotyczących kwestii pozycji kobiety w społeczeństwie, którą podjęła w omawianym utworze. Podkreślam, że skonstruowanie "Listów Elżbiety Rzeczyckiej" jako jednostronnej korespondencji przyczyniło się do nietypowego wykreowania postaci głównej bohaterki.Refleksje przedstawione w tej pracy zmierzają do ukazania, że w polskich powieściach epistolarnych początku XIX wieku komunikacja odbywa się na wielu płaszczyznach. Ujawnia się ona pomiędzy bohaterami – nadawcami i odbiorcami listów, pomiędzy bohaterami oraz czytelnikami utworu oraz pomiędzy autorem dzieła a jego czytelnikiem. Różnorodność ta wprowadza wielość punktów widzenia oraz poszerza perspektywę odbiorczą.

The aim of the thesis is to present the communicational situation in selected Polish epistolary novels of the early nineteenth century. In this thesis, I consider the relationships between the characters of the particular novels who are the senders and recipients of the lettres which construct the shape of the novels. I also discuss the method of constructing the narrator. Often it is the sender of the correspondence who presents the action of the literary work to the readers of the novel who are also the recipients. Sometimes the author of a particular novel hides under the character of the main storyteller, wanting to express his own point of view. There is also a traditional division into a first- and third-person narrator, which is revealed in the plot parts. The subject of the research are three Polish epistolary novels from the early nineteenth century. By analizing "Malwina, czyli domyślność serca" written by Maria Wirtemberska, I reflect upon the double-voiced nature of the novel, revealed in the narrative layer and in the layer of reception. I also look at the letters of two sisters, one of whom is the main character of the work. Moreover, I pay attention to the stories told by individual characters in the novel, which recipients are not only other characters, but also the readers of the novel.Discussing "Lejbe i Siora, czyli listy dwóch kochanków" written by Julian Ursyn Niemcewicz, I wonder about the characteristics of the content and significance of the correspondence between the main characters of this novel. I consider whether it is a novel about love, focusing on the feelings of the titular couple, or whether it is a novel-dissertation in which social, moral and national issue play an important role. I pay attention to the utilitarian purpose of this epistolary novel – the letters written by characters to each other were used not only to accentuate the love story, but also to express the need for changes in Jewish society.Focusing on "Listy Elżbiety Rzeczyckiej" written by Klementyna Hoffmanowa, I think what were the sources of the writer’s inspiration to create this piece of work. I show that the way she was brought up by her mother significantly influenced the formation of her views on the issue of a woman’s position in society, which she raised in this novel. I emphasize that the construction of "Listy Elżbiety Rzeczyckiej" as a one-sided correspondence contributed to the unusual creation of the main character. The reflections presented in this thesis lead up to show that in Polish epistolary novels from the early nineteenth century communication takes place on many levels. It is revealed between character – senders and recipients of the letters, between the characters and readers of the novels, and between the authors and the readers. This diversity implements a multitude of the points of view and broadens the reception perspective.