Absurd w powieści „Proces” Franza Kafki (1925) w porównaniu z adaptacją filmową Orsona Wellesa (1962)

The absurd in the novel “The Trial” by Franz Kafka (1925) compared to the film adaptation by Orson Welles' (1962)

Niniejsza praca magisterska ma na celu analizę i porównanie absurdu pomiędzy powieścią „Proces” (1925) pochodzącego z Pragi niemieckojęzycznego pisarza Franza Kafki (1883-1924), a adaptacją filmową tego dzieła przez amerykańskiego reżysera, producenta, scenarzystę i aktora Orsona Wellesa z 1962 roku o tym samym tytule. Wstęp pracy przedstawia temat, cele i przyczyny wyboru tematu, a także prezentuje strukturę pracy i tematykę poszczególnych rozdziałów. Część teoretyczna pracy przybliża charakterystyczny dla Franza Kafki sposób pisania i wyjaśnia termin „kafkowski”. Kolejny podrozdział poświęcony jest historii powstania obu dzieł. Celem kolejnego podrozdziału jest wyjaśnienie terminu „absurd” oraz przedstawienie jego pochodzenia i znaczenia w różnych kontekstach. Ostatni podrozdział części teoretycznej poświęcony jest problematyce transpozycji dzieła literackiego do ekranizacji filmowej. Zawiera wyjaśnienie i pochodzenie terminu „adaptacja”, opis jej rodzajów w oparciu o typologię zaproponowaną przez niemieckiego literaturoznawcę Helmuta Kreuzera oraz wyjaśnienie do jakiego typu adaptacji należy film Orsona Wellesa. Druga część pracy dedykowana jest analizie porównawczej powieści Franza Kafki i jej adaptacji filmowej autorstwa Orsona Wellesa. Analiza skupia się na zaprezentowaniu w jaki sposób w obu dziełach przedstawiono absurd oraz ukazuje podobieństwa i różnice które zaszły w wyniku transpozycji. Pierwszy podrozdział rozdziału analitycznego skupia się na świecie przedstawionym. Przedmiotem analizy porównawczej kolejnego podrozdziału jest Sąd: jego struktura, sytuacja i prawa oskarżonego, postępowanie sądowe oraz miejsca związane z Sądem, takie jak budynek Sądu, sala przesłuchań i kancelarie Sądu. Następnie porównano absurd w poszczególnych sytuacjach: podczas aresztowania, pierwszego przesłuchania, ukarania dwóch strażników oraz egzekucji Josefa K. pod koniec powieści. Ostatni podrozdział dedykowany jest analizie porównawczej wybranych postaci: adwokata Hulda i kupca Blocka.Przeprowadzona analiza porównawcza pozwoliła stwierdzić, że absurd w powieści Franza Kafki wynika przede wszystkim z użytego słownictwa. Kafka tworzy absurdalny obraz Sądu, świata przedstawionego, postaci i sytuacji używając terminów związanych z sądem, lecz przedstawia je w sposób, który całkowicie przeczy wyobrażeniom o nim. Orson Welles w swoim filmie uwydatnia elementy absurdu występujące w Powieści za pomocą scenografii, rekwizytów i ujęć. W niektórych scenach rezygnuje z wiernego oddania powieści w wyniku czego absurd zostaje zastąpiony przez nawiązania do drugiej wojny światowej i Holokaustu, a sceny zyskują znaczenie polityczne i są polityczną interpretacją powieści przez reżysera.

The aims of his thesis were to analyse and compare the absurdity between the novel “The Trial” (1925) by the Prague-born German-speaking writer Franz Kafka (1883-1924) and the 1962 film adaptation of this work by the American director, producer, screenwriter and actor Orson Welles with the same title.The introduction of the thesis presents the topic, the aims and the reasons for the choice of the topic, as well as presents the structure of the thesis and the subject of each chapter. The theoretical part introduces Franz Kafka’s writing style and explains the term "Kafkaesque". The next subchapter is dedicated to the history of both works. The next subsection aims at explaining the term "absurd" and presenting its origin and meaning in different contexts. The last subchapter of the theoretical part focuses on the problem of transposition of a literary work into a film adaptation. It explains the origin of the term "adaptation" and describes its types based on the typology of the German literary scholar Helmut Kreuzer.The second part of the thesis is dedicated to a comparative analysis of Franz Kafka's novel and its film adaptation by Orson Welles. The analysis focuses on presenting the way in which the absurd is presented in both works. It shows the similarities and differences that occurred as a result of the transposition. The first subchapter of the analytical part focuses on the depicted world. The subject of the next subsection is the Court: its structure, rights of the accused person, the judicial proceedings and the places associated with the Court, such as the Court building, the Courtroom and the Court offices. This is followed by a comparison of the absurd in particular situations: during the arrest, the first interrogation, the punishment of the two guards and the execution of Josef K. at the end of the novel. The last subsection is dedicated to a comparative analysis of selected characters: the lawyer Huld and the merchant Block.Based on this comparative analysis, it was concluded that the absurd in Franz Kafka's novel results foremost from the vocabulary used. Kafka creates an absurd image of the Court, the depicted world, the characters and the situations by using terms related to the Court, but he presents them in the way contrary to the idea of it. In his film, Orson Welles enhances the elements of the absurd present in Kafka’s “The Trial” by using scenography, props and shots. In some scenes, he abandons the faithful adaptation of the novel and replaces the absurd by references to the Second World War and the Holocaust. As a result of which, the scenes gain political significance and are a political interpretation of the novel by the director

Gegenstand der vorliegenden Magisterarbeit ist der Vergleich des Romans „Der Prozess" (1925) vom deutschsprachigen Schriftsteller Franz Kafka (1883-1924) mit der gleichnamigen Verfilmung des amerikanischen Regisseurs, Produzenten, Drehbuchautors und Schauspielers Orson Welles aus dem Jahr 1962. Der Fokus der Untersuchung liegt bei der Analyse des Absurden in den beiden Werken.In der Einleitung werden das Thema und die Ziele der Arbeit, die Gründe für die Wahl des Themas, der Aufbau und die Inhalte der einzelnen Kapitel vorgestellt. Im theoretischen Teil werden die Merkmale des für Kafka charakteristischen Schreibstils beschrieben. Die nächsten Unterkapitel werden der Entstehungsgeschichte der beiden Werke sowie der Erklärung des Begriffes ,Das Absurde‘ gewidmet. Das letzte Unterkapitel des theoretischen Teils setzt sich mit dem Problem des Medienwechsels aus. Es erläutert den Begriff ‚Adaptation‘ und beschreibt die Adaptationsarten nach dem deutschen Literaturwissenschaftler Helmut Kreuzer.Das zweite Teil der Arbeit widmet sich der Analyse und dem Vergleich des Absurden im Roman und in der Verfilmung. Das erste Unterkapitel konzentriert sich auf die dargestellte Welt. Der Gegenstand des nächsten Unterkapitels ist das Gericht: seine Struktur, Verfahren, Gebäude sowie der Untersuchungsraum und Gerichtskanzleien. Anschließend wird das Absurde während Josef K.s Verhaftung, erster Untersuchung und Hinrichtung sowie der Bestrafung von zwei Wächtern in der Rumpelkammer analysiert. Das letzte Unterkapitel wird einer vergleichenden Analyse ausgewählter Figuren gewidmet: dem Advokaten Huld und dem Kaufmann Block.Auf der Grundlage der durchgeführten Analyse wurde festgestellt, dass das Absurde in Franz Kafkas Roman vor allem auf den Wortschatz zurückzuführen ist. In seiner Verfilmung verstärkt Orson Welles das Absurde aus dem Roman, in dem er sich der audiovisuellen Effekte, Kamerafahrt, Szenografie, Requisite und Drehorte bedient. In manchen Szenen verzichtet er auf die getreue Wiedergabe der Vorlage und knüpft an den Zweiten Weltkrieg und den Holocaust an. Auf diese Art und Weise bekommen die Szenen eine politische Bedeutung und stellen eine politische Interpretation des Romans durch den Regisseur dar.