The issue of recognition of effect of foreign document on sex reassignment. 'Gender Recognition Certificate' case study

Bibliogr. s. 115-118

Studium przypadku obejmuje Gender Recognition Certificate oraz uwagi ogólniejsze. De lege lata można by przy tym zaprezentować ogólniejsze stanowisko, że fakt poczęcia lub urodzenia dziecka (w konsekwencji – zostanie w znaczeniu prawnym ojcem lub matką, także w relacji zewnętrznej) jest w prawie krajowym okolicznością wyznaczającą określony standard. Jest istotnym przejawem, który przeważać może o zaliczeniu człowieka do określonej płci w znaczeniu prawnym, którą determinują okoliczności biologiczne także w sytuacji wątpliwości co do cech psychicznych. System opiera się na dualizmie płci żeńskiej i męskiej, który z istoty powoduje, że występujące kazuistycznie sytuacje graniczne trzeba kwalifikować przy uwzględnieniu większości cech typowych. Dualizm z kolei jest potrzebny dla efektywnego funkcjonowania licznych norm różnych dziedzin prawa, w tym prawa osobowego, filiacyjnego (macierzyństwo i ojcostwo jako rodzicielstwo dziecka, babcia i dziadek jako wstępni) oraz małżeńskiego (mąż i żona jako małżonkowie). Osobną sprawę stanowi przy tym potrzeba prawnego traktowania (w szczególności w toku postępowań sądowych i w obrocie administracyjnym) osób transseksualnych z należytym taktem, co powinno być standardem dotyczącym nie tylko tej grupy ludzi. Osobne zagadnienie stanowi prawne rozumienie transseksualności – typowe, oparte na cechach biologicznych męsko-żeńskich oraz sensu largo, uwzględniające szeroko wolę i zamiar człowieka w danym momencie co do bycia identyfikowanym na przyszłość. Kolejne zagadnienie, które nie jest treścią niniejszego opracowania, to kwestia czy osoba wyrażająca taki zamiar powinna i może skutecznie żądać od systemu prawnego i społeczeństwa, by takie żądanie było w życiu codziennym uwzględniane (np. przez komunikowanie się z mężczyzną w wymiarze fizycznym z użyciem żeńskiej formy językowej).

Odnośnie do obrotu międzynarodowego, warto by de lege ferenda rozważyć częściowy powrót do stanu prawnego sprzed nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z dnia 1 lipca 2009 r. w stosunku do niektórych spraw powiązanych z rejestrami. Wydaje się, że sądowe uznanie jako zasada (zamiast uznania z mocy prawa) powinno zostać przywrócone odnośnie do obcych orzeczeń, które miałyby stanowić podstawę wpisu do polskich rejestrów (w szczególności niesądowych aktów stanu cywilnego, które ogniskują dziś problemy diametralnych różnic prawa rodzinnego na świecie). Teoretycznie postulowane rozwiązanie byłoby podobne do art. 1145 § 2 in fine KPC sprzed nowelizacji. Zgodnie z nim „Nie wymagają uznania prawomocne orzeczenia sądu zagranicznego w sprawach niemajątkowych obywateli obcych (…), chyba że orzeczenie takie ma być podstawą zawarcia związku małżeńskiego albo stanowić podstawę wpisu w księdze stanu cywilnego, w księdze wieczystej lub innym rejestrze w Polsce”. Potrzeba ja jest najbardziej uzasadniona w odniesieniu do rejestru (aktów) stanu cywilnego, który – inaczej niż pozostałe rejestry – nie jest prowadzony przez sądy lecz administrację publiczną na poziomie gminy. Tytułem przykładu rozwiązań z poprzedniego stanu prawnego, tj. sprzed wejścia w życie p.a.s.c., które ułatwiały zabezpieczenie nienaruszenia podstawowych zasad krajowego porządku prawnego, można wskazać art. 63 ust. 2 dekretu z dnia 8 czerwca 1955 r. prawo o aktach stanu cywilnego. Zgodnie z jego treścią wpisanie w Polsce do ksiąg stanu cywilnego wzmianki dodatkowej lub przypisku w akcie stanu cywilnego na podstawie orzeczenia obcego sądu może nastąpić wówczas, jeżeli orzeczenie sądu obcego państwa zostanie uznane – w trybie postępowania niespornego – przez sąd wojewódzki. Wobec zmienionego otocznia prawnego na pocz. XXI w. na świecie – widocznych z perspektywy porównawczej – biegunowych różnic w rozumieniu w prawie rodziców i pochodzenia dziecka oraz małżeństwa, obecnie udział sądów cywilnych wydaje się tym bardziej uzasadniony, wręcz konieczny.