Claims for compensation arising from the land reform in 1944 and subsequent years

Reforma rolna z 1944 roku, mimo upływu wielu lat od jej przeprowadzenia, nadal jest przedmiotem ożywionych dyskusji doktryny i orzecznictwa. Wynika to z faktu, że po 1989 roku realna stała się możliwość odzyskania majątku przejętego na cele reformy rolnej albo uzyskania przynajmniej części odszkodowania. Podstawą prawną przeprowadzenia reformy był dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 roku o przeprowadzeniu reformy rolnej. Na tle tego aktu prawnego i aktów wykonawczych do niego aktualnych jest co najmniej kilka wątpliwości, które prowadzą do rozbieżności orzecznictwa sądowego.Niniejsza praca ma na celu ukazanie wybranych zagadnień związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i ich skutków dla aktualnych możliwości dochodzenia roszczeń reprywatyzacyjnych. Zagadnienia te omawiane są na tle orzecznictwa sądowego. Wybór zagadnień podyktowany jest ich znaczeniem dla dochodzenia roszczeń reprywatyzacyjnych. Ze względu na charakter pracy i jej rozmiar nie jest możliwe wyczerpujące omówienie wszystkich zagadnień pojawiających się na tle reformy. Wpływ na to ma również różnorodność stanów faktycznych, które stanowią podstawę do wydawania rozstrzygnięć przez organy administracji i sądy.W pierwszym rozdziale omówiona jest problematyka związana z przejściem własności nieruchomości w związku z przeprowadzeniem reformy rolnej. Na początku rozdziału przedstawione są rozważania dotyczące mechanizmu przejmowania nieruchomości na tle reformy. Dalej rozważania dotyczą możliwości zasiedzenia gruntów podlegających dekretowi, które jednak nie zostały faktycznie przejęte. Kolejny omawiany aspekt to możliwość zasiedzenia wadliwie przejętych nieruchomości ziemskich przez Skarb Państwa. W końcowej części pierwszego rozdziału rozważane są możliwości działania właścicieli wadliwie przejętych nieruchomości, aby zapobiec zasiedzeniu ich gruntów.Drugi rozdział niniejszej pracy dotyczy orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego reformy rolnej. Wybór tej tematyki podyktowany jest niektórymi z rozstrzygnięć Trybunału, w których uznał on, że mimo braku formalnej derogacji dekretu, dekret utracił moc obowiązującą. Stwierdzono również utratę mocy obowiązującej rozporządzenia wykonawczego do dekretu, co ma znaczenie dla drogi (sądowej bądź administracyjnej) dochodzenia roszczeń odszkodowawczych. W rozdziale przeprowadzona została analiza tych orzeczeń Trybunału i ocena ich znaczenia dla praktyki.Przedmiotem ostatniego rozdziału pracy jest analiza dotycząca podstaw prawnych odpowiedzialności Skarbu Państwa za działania podejmowane w procesie przeprowadzania reformy rolnej. Rozważania te są związane ze zmieniającymi się w czasie zasadami odpowiedzialności władzy publicznej. Rozstrzygnięcie problemu właściwej podstawy prawnej ma istotne znaczenie również ze względu na zupełnie odmienne uregulowania dotyczące biegu terminu przedawnienia. Taki wybór zagadnień pozwala na analizę najważniejszych problemów, z którymi stykają się osoby starające się o zwrot przejętych na cele reformy rolnej majątków.

In spite of many years after its first conduct, the land reform commenced in 1944, is still the subject of discussions of doctrine and jurisprudence. This is due to the fact that after 1989 a possibility to regain a property acquired for the purposes of land reform or to get at least some compensation became real.The legal basis for the reform was the decree of the Polish Committee of National Liberation of the 6th September 1944 on Land Reform. There is at least a couple of questions connected with this piece of legislation that have led to a divergence of judicial decisions.This paper aims to present some selected aspects of the carrying out the land reform and its implications for the current redress restitution. These issues are discussed in the context of the judicial decisions. The choice is dictated by the importance for restitution claims. Due to the size and the nature of the work, it cannot be a comprehensive overview of all issues arising from the reform. This is explained by the differences in the facts that form the basis of the issuance of decisions by administrative bodies and courts.The first chapter discusses the issues related to the transition of ownership of the property in connection with the land reform. The chapter begins with consideration about the mechanism of acquisition of the property against the reform. Further consideration is the possibility of acquisitive prescription a land subjected to the decree, which were not actually taken. Another aspect discussed is the possibility of acquisitive prescription of improperly acquired property by the State Treasury and the ability to avoid such prescription.The second part of this work concerns the Constitutional Court jurisdiction about the land reform. The choice of this theme is dictated by some of the decisions of the Court, in which it held that, despite the lack of formal derogation of the decree, it did not have the authority. The chapter is an analysis of the judgments of the Court and their relevance to practice.The subject of the last chapter is the analysis on the legal basis of the State Treasury liability for the actions taken in the process of carrying out the land reform. These considerations are related to the time-varying principles of public liability. Addressing the issue of the appropriate legal basis is important also because of the different rules on the limitation period.This choice allows to analyze the most important problems faced by those seeking the return of estates lost due to the land reform.