"Proto-writing" of the Vinča culture

Praca licencjacka opisuje fenomen tzw. protopisma kultury Vinča. Znaki, które są w ten sposób interpretowane formalnie stanowią element zdobienia powierzchni figurek, naczyń i innych wyrobów glinianych kultur neolitycznych i eneolitycznych regionu bałkańskiego. Wciąż stanowią dużą zagadkę dla naukowców. Chronologia tego zjawiska wyprzedza najwcześniejsze pismo z Mezopotamii wyryte na glinianych tabliczkach. Głównym obszarem gdzie odnajdywano artefakty gliniane z naniesionymi elementami zdobniczymi, interpretowanymi przez niektórych badaczy jako znaki protopisma to obecna Serbia i Rumunia. W pracy rozpatrzone zostały związki pomiędzy znaleziskami kultury Vinča, a innymi, sąsiednimi jednostkami archeologicznymi okresu neolitu i eneolitu. Opisano również kształty i podobieństwa hipotetycznych znaków. Na podstawie zgromadzonej literatury poddano je szczegółowej analizie i omówiono poglądy na temat ich przypuszczalnego znaczenia. Pełne odczytanie protopisma i zrozumienie odnotowanych za jego pomocą treści jest jednak naukowo nieosiągalne, zakładając nawet, iż istotnie mamy do czynienia z pozostałościami systemu utrwalania informacji. Fenomen ten wykorzystywany był i jest przez niektóre kraje bałkańskie w kształtowaniu ich tożsamości historyczno-archeologicznej. Zagadnienie tzw. protopisma kultury Vinča budzi fascynację nie tylko z racji stricte archeologicznych i ikonograficznych, ale także jako element sfery religijnej, estetycznej czy artystycznej.

The bachelor's dissertation describes the phenomenon of the so-called proto-writing of the Vinča culture. Characters interpreted in this way formally constitute an element of decoration on the surface of figurines, dishes and other clay products of the Neolithic and Eneolithic cultures of the Balkan area. Scientists perceive them as a great mystery to this day. The chronology of this phenomenon predates the earliest Mesopotamian writing engraved on clay tablets. Present-day Serbia and Romania were main areas where clay artifacts with decorative elements, interpreted by some researchers as prototype characters, were found. The paper examines the relationship between the Vinča culture finds and other neighboring archaeological units of the Neolithic and Eneolithic periods. The shapes and similarities of the hypothetical signs are also described. On the basis of literature search, they were subjected to an in-depth analysis and views on their assumptive significance were discussed. Notwithstanding, a full reading of the prototype and understanding of the contents recorded with it is scientifically unattainable, even supposing that we are actually dealing with the remains of the information recording system. The described phenomenon was and still is used by some Balkan countries in shaping their historical and archaeological identity. The so-called Vinča proto-writings are compelling not just due to strictly archaeological and iconographic reasons, but also as a constituent of the religious, aesthetic and artistic realms.