Wiktoriańska literatura nonsensu, dyskurs oniryczny i multimodalność w wybranych dziełach Lewisa Carroll’a i Edwarda Lear’a

Praca pod tytułem “Wiktoriańska literatura nonsensu, dyskurs oniryczny i multimodalność w wybranych dziełach Lewisa Carroll’a i Edwarda Lear’a” analizuje dany obszar literatury brytyjskiej ze szczególnym uwzględnieniem dzieł dwóch wyżej wymienionych pionierów tego gatunku, najlepiej reprezentujących wiktoriańską literaturę nonsensu. Rozdział 1 zawiera definicję pojęcia nonsens i jego znaczenie w rozumieniu literackim. W znaczeniu dosłownym, rzeczownik „nonsens” oznacza brak sensu. Na pierwszy rzut oka teksty tego gatunku wydają się pozbawione jakiejkolwiek spójności, jednak po zastanowieniu okazuje się, iż posiadają one konkretną logikę i strukturę, którą autorzy świadomie stosują (cf. Wigges, 1988; Lecercle, 1994). W tym rozdziale opisana jest gama metod, stosowanych przez autorów, aby za pomocą języka, wizualizacji i akustyki stworzyć efekt nonsensu w swoich dziełach. Multimodalność, czyli połączenie dwóch lub więcej kanałów komunikacyjnych, przedstawiona jest w pierwszym rozdziale w nawiązaniu do literatury nonsensu. Ważne źródło literatury Nonsensu leży we śnie, a wiele cech dyskursu onirycznego (iluzoryczność, zaburzenia sekwencji wydarzeń w czasie) stanowi inspiracja dla pisarzy. Z tego względu drugi podrozdział jest poświęcony dokładnej analizie mechanizmów marzenia sennego i ich związkowi z tekstami nonsensu. Efekt uzyskany przez te metody to rozbawienie, zamieszanie, a często nawet szok wywołany u czytelnika. Rozdział 2 przedstawia analizę wybranych przykładów z dzieł Carrolla i Leara. Każdy przykład nawiązuje do jednej z werbalnych metod nonsensu i pokazuje jej zastosowanie w danym tekście. Strategie językowe zaaplikowane przez autorów to neologizmy (oparte na obcych i rodzimych efektach fonetycznych), zbitki wyrazowe („słowa-walizki” czyli kontaminacje), tautologie, frazy niewnoszące znaczenia, oraz gra słów np. przy użyciu paronomazji. Analizę przykładów poprzedza krótki opis życia obu autorów i kontekst historyczny, w którym działali, aby ułatwić zrozumienie ich przesłania. Rozdział 3 analizuje przykłady Carroll’a i Lear’a, pod kątem ich multimodalności. Mają one na celu zobrazowanie, w jaki sposób dany autor użył połączenia kodów werbalnego, wizualnego i akustycznego. W przypadku Carroll’a są to rysunki autorstwa Johna Tenniel’a, natomiast Lear’a – ilustracje własnego autorstwa dołączone do limeryków. Często kanał wizualny jest tu nośnikiem charakterystycznej cechy nonsensu i wprowadza zaprzeczenie tekstu, zaskakując i bawiąc czytelnika. Z kolei porównanie dwóch adaptacji filmowych – reżyserowanych przez Walta Disney’a (1951) i Tima Burton’a (2010) – dzieła Carroll’a Alicja w Krainie Czarów (w filmowym połączeniu z kontynuacją O tym, co Alicja odkryła po drugiej stronie lustra) pokazuje, iż istnieje wiele możliwości interpretacji i zastosowań multimodalnych, np. w dyskursie kinematograficznym, który też często sięga po nonsens i efekty oniryczne. Analiza dzieł dwóch znanych twórców gatunku nonsensu, Carroll’a i Lear’a, udowadnia, iż literatura nonsensu jest skierowana zarówno do dzieci (odbiorca naiwny), jak i do dorosłych (odbiorca wyrafinowany). Niektóre produkcje literackie z dziedziny nonsensu są ironiczne i wyśmiewają społeczeństwo, z którego pochodzą. Ta interpretacja zarezerwowana jest wyłącznie dla czytelników dorosłych.

The thesis entitled “Victorian Nonsense Literature, Oneiric Discourse and Multimodality in Selected Works of Lewis Carroll and Edward Lear” is an analysis of the literary genre of Nonsense with particular focus on the contribution of the two pioneers in this field, the best representatives of the Victorian Nonsense Literature in Great Britain.Chapter 1 searches for the definition of the concept of nonsense and arrives at the conclusion that, when taken literally, the noun ‘nonsense’ means the absence of sense. However, in literature, the genre of Nonsense consists of works that seem “nonsensical” at the surface, but after a deeper analysis, it becomes apparent that they follow a specific logic and possess a well-defined structure (cf. Wigges, 1988; Lecercle, 1994). The authors of this genre use a gamut of methods with the help of language, image and sound to create multimodal, meaningful texts that produce the effect of amusement, bewilderment and sometimes even shock on the part of the reader. A considerable source for Nonsense Literature lies in dreams, since many elements of the oneiric discourse as well as the illusive characteristics of dreams, such as disrupted sequences of situations or time passage, may serve as an inspiration for Nonsense writers. Chapter 2 peruses selected examples from Carroll’s and Lear’s works to show the practical application of the verbal techniques as briefly introduced in the first chapter. An analysis of Carroll’s Alice in Wonderland and Lear’s limericks is preceded by a brief description of each of the author’s lives as well as the historical context in which they both acted, for a better understanding of their texts. Linguistic strategies employed by the authors include neologisms (based on foreign and familiar sounding), blends (portmanteau words), tautologies, platitudes, and puns created, for instance, with paronomasia. Chapter 3 presents examples from Carroll and Lear that were selected for their multimodal character. They are discussed with special emphasis on their multi-code quality, taking into account the effect of the combination of the verbal, visual and acoustic modes (the illustrations to Carroll’s novels by John Tenniel and Lear’s authorial pictures to his limericks). The interplay of these modes often functions as a tool to introduce contradiction, puzzlement and amusement, which shows the potential playground for Nonsense writers. Another practical application of multimodality in connection to nonsense texts is discussed by way of comparison (conducted in the final part of the thesis) of two film remakes of Alice in Wonderland (referring to the two novels Alice’s Adventures in Wonderland and its sequel Through The Looking Glass), namely produced by Walt Disney (1951) and by Tim Burton (2010). All in all, the cinematic discourse accommodates Nonsense and oneiric effects quite eagerly.The analysis of the work of the two Nonsense writers from the 19th century proves that this kind of literature is directed at a double audience – children (naïve) and adults (sophisticated). Some of nonsense literary productions are ironical and ridicule the society in which they have their origin. This interpretation is, certainly, open only to the adult readership.