Językowa charakterystyka bohaterów wczesnych opowiadań A. Czechowa i sposoby ich odtworzenia w przekładach na język polski

Language-based characteristics of the characters in the early stories of A. Cechov and the ways of potrayaling them in the Polish translations

Głównym założeniem niniejszej pracy magisterskiej było porównanie sposobów wyrażenia indywidualnej językowej charakterystyki bohaterów wczesnych opowiadań A. Czechowa na materiale rosyjskojęzycznych oryginałów i ich polskich przekładów. Analiza obejmowała pięć literackich obrazów (urzędnika, policjanta, raznoczyńca, księdza, chłopa wiejskiego), mających swoje odzwierciedlenie w opowiadaniach pisarza i pokazujących typowych ludzi, którzy należeli do różnych warstw społecznych imperialistycznej Rosji drugiej połowy XIX wieku. Praca składa się ze Wstępu, trzech rozdziałów i Zakończenia. We wstępie przytoczone zostały, między innymi krótkie informacje, dotyczące tego, w jaki sposób tworzy się obraz w utworze literackim; oprócz tego przedstawiona została lista środków stylistycznych i pozostałych zasobów języka, za pomocą których kształtują się językowe charakterystyki bohaterów; były także zaprezentowane funkcje języka postaci. Pierwszy rozdział pracy zawierał: w pierwszym podrozdziale – krótki rys biograficzny A. Czechowa, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli rosyjskiej literatury XIX wieku, który otrzymał ogromne uznanie również na cały świecie; w drugi podrozdziale – charakterystykę wczesnej twórczości pisarza, by w trzecim podrozdziale skupić swoją uwagę na historii tłumaczenia Czechowa w Polsce. Drugi rozdział składa się z czterech podrozdziałów. Każdy z nich zawiera opis życia i twórczej działalności polskich tłumaczy: Aleksandra Wata, Jerzy Wyszomirskiego, Jerzy Pomianowskiego oraz Kazimierza Truchanowskiego. W trzecim – analitycznym rozdziale, który składa się z pięciu podrozdziałów zostały porównane właściwości repertuaru językowego bohaterów wczesnych opowiadań Czechowa w oparciu o teksty oryginału i ich polskie tłumaczenia. Szczegółowo przeprowadzona analiza dowiodła, iż mimo pojawiających się w przekładach błędów, wypada uznać pracę polskich tłumaczy za niezwykle profesjonalną, oddającą ducha i język bohaterów tamtych czasów, a nade wszystko podkreślającą ich wyjątkowy talent i szczególne wyczucie translatorskie.

The main aim of this master thesis was to compare the ways of showing individual language-based characteristics of the characters in the early stories of Anton Cechov based on Russian original versions and their Polish translations. The analysis involves five literal portrayals (officials, officers, raznochintsy, priests and muzhiks) having their reflection in the stories of the writer and showing ordinary people of different social ranks in the nineteenth –century Russian Empire. The project consists of 5 parts :an introduction, three chapters and a summary.The introduction shows how a portrayal is created in a literary work. It also embraces a list of rhetorical terms and other resources of language thanks to which language-based characteristics of different characters are created. The first subsection of the first chapter includes a short biographical note of Anton Cechov - a prominent figure in the nineteen-century Russian literature. In the second subsection the early work of the writer is described. The last part of this chapter is focused on the history of Cechov’s translation work in Poland. The second chapter is divided into four subsections. Each of them describes the life and creative activities of the Polish translators: Aleksander Wat, Jerzy Wyszomirski, Jerzy Pomianowski and Kazimierz Truchanowski. In the third, analytical chapter, which consists of five subsections, the features of the language repertoire of the characters in the early works of Cechov both in the Russian original versions and their Polish translations are compared. The analysis shows that although the mistakes in the translations appeared, the work of the Polish translators was very professional . Capturing perfectly the spirit and language of those days they showed their incredible talent and a special sense of translation.

Основной целью настоящей работы являлось сопоставление способов выражения индивидуального речевого поведения персонажей в восьми ранних рассказах А. П. Чехова на материале русскоязычных оригиналов и польских переводов. Исследование охватывало пять художественных образов (чиновника, полицейского, разночинца, священника, деревенского мужика), отраженных в текстах Чехова и показывающих типичных людей из разных социальных сословий российского общества второй половины XIX века. Магистерская работа состоит из Введения, трех глав и Заключения. Во введении приводятся краткие сведения о том, как формируется образ в художественном произведении, дается перечень стилистических средств и прочих ресурсов языка, при помощи которых создаются речевые характеристики персонажей, а также описываются функции языка героев литературного текста. В первой главе работы представляются: в первом подразделе – краткий биографический эскиз А. П. Чехова, одного из лучших творцов русской литературы XIX века, получившего огромное признание во всем мире; второй подраздел посвящен характеристике раннего периода творчества писателя; в третьем освящается история перевода произведений Чехова в Польше. Вторая глава работы состоит из четырех подразделов. Каждый из них содержит описание жизни и творческой деятельности переводчиков: Александра Вата, Ежи Вышомирского, Ежи Помяновского и Казимира Трухановского. В третьей – аналитической – главе, состоящей из пяти подразделов, делалось сравнение особенностей речевого поведения персонажей ранних рассказов Чехова по текстам оригиналов и их переводов на польский язык. Рассмотренный нами материал показал, что несмотря на изредка появляющиеся в польских переводах ошибки, следует признать работу всех переводчиков абсолютно профессиональной, подтверждающей их талант и особенное переводческое чутье.