The beginning and development of the Augsburg church in the Duchy of Cieszyn until 1617

Celem pracy jest przedstawienie okresu powstania i rozwoju Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w księstwie cieszyński do 1617 roku. Księstwo cieszyńskich Piastów było niepospolite nie tylko pod względem położenia geograficznego, w dniu dzisiejszym wchodzącym w skład dwu państw, ale także kwestii religijnych. W księstwie cieszyńskim okres przepływania idei Reformacji oraz tworzenia się kościoła luterańskiego pełen był niezgód i konfliktów, ponieważ aspekt wyznania był bardzo ważną częścią życia człowieka mieszkającego na tych terenach, a wyznania protestanckie i katolickie,niewątpliwie przyczyniały się do tworzenia historii tego regionu i są widoczne do dnia dzisiejszego. Praca opisuje poglądy przedstawione w opracowaniach poszczególnych naukowców, zajmujących się tym tematem, ponieważ bardzo często bywają one odmienne w odniesieniu do różnych kwestii. Praca składa się z trzech rozdziałów. Na początku zostanie skrótowo zarysowane życie codzienne mieszkańców cieszyńskiego, czyli duchowieństwa, szlachty, mieszczaństwa, chłopów, ale też warstwy książęcej. W rozdziale drugim w krótki, a zwięzły sposób przedstawione zostaną rządy poszczególnych Piastów cieszyńskich i działania, które wpływały na przenikanie nowej wiary i kształtowanie się kościoła luterańskiego. Poczynając od schyłka rządów księcia Kazimierza II cieszyńskiego (1452-1528), następnie rządów regencyjnych Jana z Pernsteinu (1487-1548) i Anny Hohenzollern (zm. 1539) za małoletniego księcia Wacława III Adama (1545-1579). W tym czasie prądy nowej religi przepływały na tereny księstwa i praca pokazuje, w jakim stopniu odgrywały rolę na decyzje przedstawicieli warstwy książęcej. Następnie przedstawione będą samodzielne rządy księcia Wacława III, skupiając się przede wszystkim na kwestii religijnej oraz wydanych przez księcia przepisów dla wyznawców nowej religii. Książę wraz z objęciem rządów ogłosił konfesję augsburską jako oficjalne wyznanie księstwa, dlatego praca porusza przyczyny, przebieg i skutki tego kroku księcia. W szczególny sposób zostanie opisana ordynacja Wacława III Adama z 1568. W rozdziale ostatnim zostaną nakreślone dzieje panowania syna Wacława III, Adama Wacława (1579-1617) i poprzedzające ich rządy regencyjne jego matki, Sydonii Katarzyny (ok. 1550-1594). Księżna znowelizowała dzieło swojego męża, wydając Porządek w 1584 roku i kazała także wybudować w Cieszynie luterański Kościół św. Trójcy. Adam Wacław po latach utwardzania religii luterańskiej na terenie księstwa zdecydował się na konwersję i powrócił na łono Kościoła Katolickiego, rozpoczynając szerokie działania kotrreformacyjne. Przedstawione zostaną powody i skutki przejścia na katolicyzm księcia Adama. W pracy zmiany wyznaniowe będą postrzegane nie tylko przez pryzmat warstwy książęcej, ale również przedstawiony będzie stosunek społeczeństwa do luteranizmu i jego powolne przenikanie na te tereny. Praca opisuje także dzieje pierwszych luteran na terenie księstwa, kończąc trudnym dla wszystkich mieszkańców księstwa okresem, jakim były wydarzenia wojny trzydziestoletniej (1618-1648).

The purpose of the work is to present the period of establishment and development of the Evangelical Church of the Augsburg Confession in the principality of Cieszyn until 1617. The principality of Cieszyn Piasts was uncommon not only in terms of geographical location, today being part of two countries, but also in religious matters. In the Duchy of Cieszyn, the period of the Reformation idea and the formation of the Lutheran church was full of discord and conflict, because the religious aspect was a very important part of the life of a person living in these areas, and Protestant and Catholic denominations undoubtedly contributed to the creation of the history of this region and are visible to today. The work describes the views presented in the studies of individual scientists dealing with this topic, because they are often different in relation to various issues. The work consists of three chapters. At the beginning, the everyday life of the inhabitants of Cieszyn will be briefly outlined, that is the clergy, nobility, middle class, peasants, as well as the prince's layer. In the second chapter, the reign of individual Cieszyn Piasts and actions that influenced the penetration of new faith and the formation of the Lutheran church will be briefly and concisely presented. Beginning with the decline of the rule of Prince Casimir II of Cieszyn (1452-1528), then the regency rule of Jan of Pernstein (1487-1548) and Anna Hohenzollern (d. 1539) for the minor prince Wenceslaus III Adam (1545-1579). During this time, the currents of the new religion flowed into the principality and the work shows to what extent they played a role in the decisions of the representatives of the princes. Then the independent rule of Prince Wenceslaus III will be presented, focusing primarily on the religious issue and the rules issued by the prince for followers of the new religion. With the assumption of rule, the prince proclaimed the Augsburg Confession as the official denomination of the principality, which is why the work addresses the causes, course and effects of this prince's step. The ordinance of Wenceslaus III Adam from 1568 will be described in a special way. The last chapter will outline the history of the reign of Wenceslaus‘s III son, Adam Wenceslaus (1579-1617) and the regency rule of his mother, Sidonia Katharina (approx. 1550-1594) preceding them. The duchess amended her husband's work by issuing Porządek in 1584 and also ordered the construction of the Lutheran Church of Holy Trinity in Cieszyn. Adam Wenceslaus, after years of hardening the Lutheran religion in the principality decided to convert and returned to the Catholic Church, launching extensive Counter-Reformation activities. The reasons and effects of Prince Adam's conversion to Catholicism will be presented. At work, denominational changes will be perceived not only through the prism of the princely layer, but also the society's attitude towards Lutheranism and its slow penetration into these areas will be presented. The work also describes the history of the first Lutherans in the principality, ending with a difficult period for all residents of the principality, which were the events of the Thirty Years' War (1618-1648).