The prohibition of discrimination under the European Convention on Human Rights with reference to the case-law of the European Court of Human Rights

Istotnym elementem skutecznej ochrony praw człowieka jest zapewnienie poszanowania zasady równości i ochrony przed dyskryminacją. Zasada równości została wyrażona w wielu międzynarodowych aktach prawnych, zarówno w ramach uniwersalnego systemu ochrony praw człowieka, jak i w ramach systemu organizacji międzynarodowych skupiających się na regionalnej ochronie praw człowieka. Postanowienia gwarantujące równość w prawie międzynarodowym różnią się od siebie m.in zakresem podmiotowym i przedmiotowym zastosowania, katalogiem cech chronionych, sposobem interpretacji i rodzajem rozpatrywanych spraw. W ramach Rady Europy, zasada równości realizowana jest przede wszystkim na gruncie art. 14 Konwencji o Ochronie Podstawowych Praw i Wolności oraz art. 1 Protokołu nr 12 do Konwencji. Niniejsza praca, w pierwszej części, omawia kwestie pozwalające zrozumieć związek pomiędzy zasadą równości, a zasadą niedyskryminacji, a także przedstawia sposób uregulowania zasady równości na gruncie prawa międzynarodowego w ramach uniwersalnego systemu ochrony praw człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych. Główną część pracy stanowi analiza ochrony przed dyskryminacją w ramach Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, realizowanej poprzez art. 14 EKPC, zakazujący dyskryminacji w korzystaniu z praw i wolności gwarantowanych Konwencją, oraz art. 1 Protokołu nr 12 do EKPC, ustanawiający ogólny zakaz dyskryminacji. Analiza tych przepisów została dokonana w oparciu o orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, które pozwala na interpretację szeregu kwestii, niewynikających wprost z Konwencji, a koniecznych dla osiągnięcia odpowiedniego poziomu ochrony przed dyskryminacją. Przedmiotem analizy art. 14 EKPC jest zakres zastosowania zakazu dyskryminacji, omówienie form dyskryminacji występujących na gruncie Konwencji takich jak m.in dyskryminacja bezpośrednia, dyskryminacja pośrednia, działania pozytywne, a także cech chronionych, sposobów ich wyodrębniania i specyficznych problemów pojawiających się w związku z daną cechą chronioną. Zakaz dyskryminacji może pozostawać w kolizji z pozostałymi prawami i wolnościami gwarantowanymi Konwencją. Kolizja zakazu dyskryminacji z prawem do wolności wyrażania opinii, gwarantowanej art. 10 EKPC, została przedstawiona na przykładzie problematyki mowy nienawiści. Art. 14 EKPC nie zapewnia ochrony przed dyskryminacją w sposób generalny, dlatego państwa Rady Europy podpisały Protokół nr 12 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, który zawiera ogólny zakaz dyskryminacji. Wobec tego, w ramach Rady Europy występuje dualizm ochrony przed dyskryminacją spowodowany faktem, że Protokół nr 12, gwarantujący pełną ochronę przed dyskryminacją, ratyfikowany został przez zaledwie 20 państw Rady Europy. Dalsza część pracy zawiera omówienie zakazu dyskryminacji zawartego w art. 1 Protokołu nr 12, odwołując się do ustaleń poczynionych na gruncie analizy art. 14 EKPC. Ostatnią część pracy stanowią rozważania związane z problematyką dowodową w sprawach dotyczących dyskryminacji. Trudności dowodowe w sprawach dyskryminacyjnych były podstawą uznania za konieczne pewnych rozwiązań z zakresu postępowania dowodowego, związanych m.in z rozkładem ciężaru dowodu, czy dopuszczalnością niektórych środków dowodowych. Kompleksowa analiza powyższych aspektów pozwoli na ocenę skuteczności ochrony przed dyskryminacją gwarantowanej w ramach systemu prawnego opartego na Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

An important element of the effective human rights protection is ensuring the implementation of the equality and non-discrimination principles. The principle of equality is expressed in numerous international legal acts, both within the framework of the universal system of human rights protection and within the framework of international organizations, focusing on the regional protection of human rights. The international law provisions, which guarantee equality among human beings, differ from each other as regards, inter alia, their personal and material scope of application, the grounds of discrimination, the interpretation and the nature of cases. The Council of Europe legal system guarantees the implementation of the equality principle by means of two provisions: art. 14 of the European Convention on Human Rights and art. 1 of Protocol No. 12 to the Convention. First part of this paper discusses issues concerning the relationship between the principle of equality and the principle of non-discrimination. It also illustrates the way of implementation of the equality principle within the universal system of human rights protection within the framework of the United Nations. The focus of the paper is the analysis of the protection against discrimination laid down by art 14 ECHR, which prohibits discrimination in the enjoyment of rights and freedoms set forth by the Convention and art. 1 of Protocol No. 12, which provides for the general prohibition of discrimination. The analysis of these provisions was carried out with special reference to the case-law of the European Court of Human Rights, which supports the interpretation of many issues not directly covered by the Convention, but necessary to achieve the adequate level of protection against discrimination. The analysis of art. 14 ECHR covers the scope of application of the prohibition of discrimination, the examination of the forms of discrimination such as, inter alia, direct discrimination, indirect discrimination and positive action. It also discusses the grounds of discrimination, methods of introducing new grounds and specific issues arising in relation to each of them. The prohibition of discrimination may compete with other rights and freedoms guaranteed by the Convention. The conflict of non-discrimination principle and the right to freedom of expression, guaranteed by art. 10 ECHR, was presented through reference to the issues regarding hate speech. Article 14 ECHR does not provide protection against discrimination in a general way, therefore the countries of the Council of Europe have signed Protocol No. 12 to the Convention on the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms, which contains a general prohibition of discrimination. Therefore, there is a dualism of protection against discrimination within the Council of Europe. It is caused by the fact that Protocol No. 12, which guarantees full protection against discrimination, has been ratified by only 20 countries of the Council of Europe. The paper also contains the analysis of the general prohibition of discrimination, provided by art. 1 of Protocol No. 12 to the Convention, which refers to the conclusions formulated with regard to art 14 ECHR. The last part of the paper is dedicated to the considerations related to the rules of evidence in cases concerning discrimination. The difficulties in proving discrimination cases were the basis for introducing certain solutions in the proceedings, regarding, inter alia, the burden of proof and the admissibility of certain evidence. A comprehensive analysis of the above aspects will allow the assessment of the effectiveness of combating discrimination within the legal system based on the European Convention on Human Rights.