"Dead-wall reveries" : the case of a Wall Street scrivener

Artykuł przynosi reinterpretację Kopisty Bartleby. Historii z Wall Street - słynnej noweli Hermana Melville’a, której poświęcono niezliczoną ilość analiz. Autor przedstawia działanie "fabryki Bartleby’ego" i odnosi się polemicznie do tych wszystkich lektur, które przypisują wywrotowy i wspólnototwórczy potencjał idiosynkratycznej formule oporu powtarzanej przez bohatera. Kluczowa dla argumentacji pozostaje figura muru, rozumiana jako projektowany przez protagonistę obraz zewnętrznych konieczności - niepodlegających zmianie reguł świata społecznego. Suplementowanie marksistowskich ujęć (zwłaszcza propozycji Leo Marxa) pojęciami zaczerpniętymi z pism Jacques’a Rancière’a umożliwia wypracowanie perspektywy, w której osłabieniu ulega deterministyczna wizja jednostki ulegającej socjoekonomicznemu przeznaczeniu. Bartleby okazuje się ofiarą własnego fatalizmu, z kolei adwokat-narrator, na ogół przedstawiany jako uosobienie systemu władzy, jawi się jako podmiot polityczny bezskutecznie projektujący wspólną płaszczyznę rozumienia i działania.

This article offers a reinterpretation of Herman Melville’s famous short story "Bartleby, the Scrivener: A Story of Wall Street", which has been inter­preted countless times. Jerzy Franczak describes the operations of "Bartleby’s factory" and polemically refers to all the readings that attribute a subversive and community­forming potential to the idiosyncratic formula of resistance repeated by the protagonist. The trope of the wall is central to Franczak’s line of inter­pretation. He understands it as the protagonist’s projection of external neces­sities: unchanging rules that govern the social world. By supplementing Marxist approaches (especially that of Leo Marx) with concepts taken from Jacques Rancière’s writings, Franczak is able to develop a perspective which weakens the deterministic vision of an individual oppressed by the socioeconomic destiny. In Franczak’s interpretation, Bartleby is a victim of his own fatalism, while the lawyer­narrator, commonly portrayed as an embodiment of the system of power, is a political entity whose project of building a shared platform for understanding and acting falls through.