"Apophtegmata" by Stanisław Witkowski (Cracow 1615). A scientific edition

"Apoftegmata abo subtelne powieści, z ksiąg Plutarcha i rożnych filozofow, cesarzow, krolow ku krotofilnej uciesze zebrane" Stanisława Witkowskiego to zbiór apoftegmatów: krótkich opowiadań wierszem w sposób anegdotyczny przedstawiających epizody z życia znanych i zasłużonych osobistości – autorytetów świata antycznego. Autor, czerpiąc z wcześniejszych zbiorów tego rodzaju anegdot, przede wszystkim zaś z "Moraliów" Plutarcha oraz "Zwierzyńca" Mikołaja Reja, w sposób sentencjonalny przedstawia pożądane zachowania społeczno-obyczajowe, kontrastując z nimi społeczeństwo współczesnej mu Rzeczpospolitej. W końcowej, niejako wydzielonej części dzieła, zatytułowanej "Wzor pań i panien", umieszcza zaś sylwetki "mulierum virtuosārum", na których czynach według niego powinny się wzorować kobiety.Niniejsza praca stanowi edycję naukową jedynego zachowanego egzemplarza edycji "Apoftegmatów..." z 1615 roku (Kraków, Andrzej Piotrkowczyk), przechowywanego obecnie w Narodowej Bibliotece Ossolineum we Wrocławiu. Edycję tę opatrzono wstępem historycznoliterackim, dotykającym problematyki "Apoftegmatów" jako gatunku, dzieła Stanisława Witkowskiego oraz zachowanego druku, a także przedstawiającym znane elementy biografii autora.

"Apoftegmata abo subtelne powieści z ksiąg Plutarcha i rożnych filozofow, cesarzow, krolow ku krotofilnej uciesze zebrane" [Apophthegms, or subtle stories from Plutarch, on various philosophers, emperors, and kings, collected for delight and entertainment] by Stanisław Witkowski is a collection of apophthegms: that is, short stories written in verses in a form of anecdotes showing some episodes from the lives of well-known and distinguished figures—the authorities of the Ancient World. The author, drawing heavily from Plutarch's "Moralia" and Mikołaj Rej's "Zwierzyniec", presents aphorisms that show the desirable behaviour in social and moral circumstances, as opposed to how he perceived the general behaviour of the Polish society of his time. In the last, separate part, titled "An Example of Ladies and Maidens", he presents a couple of "mulieres virtuosae" that should be taken as examples by the women reading his text.This work is a scholarly edition of the only preserved copy of the 1615 edition of the "Apophtegmata" (Cracow, printed by Andrzej Piotrkowczyk the Elder), today in the collection of the National Ossolineum Library in Wrocław. The edition contains the literary critical introduction ("Apophthegms" as a genre, as Witkowski's work, and as a preserved copy, together with an attempt at the author's biography) as well as commentary on the text.