«Me quiere dar covid»: rozwój opisowej konstrukcji czasownikowej ewidencjalnej querer + bezokolicznik w meksykańskim hiszpańskim na przestrzeni XVI-XXI w.

«Me quiere dar covid»: the development of the evidential periphrasis querer + infinitive in Mexican Spanish in the 16th-21st centuries

Dość powszechne jest dziś wyrażenie "quiere llover" (dosł. ‘chce padać’, ‘zanosi się na deszcz’), opisujące deszcz jako nieuchronny (ang. imminent). Znamy więcej przykładów połączenia czasownika (pół)posiłkowego "querer" z innymi bezokolicznikami w średniowieczu (Yllera 1980: 151-156), jakkolwiek jego użycie spada drastycznie na początku XV wieku. Zauważamy jednak dość bujny uzus tej konstrukcji we współczesnym języku hiszpańskim w Meksyku, w znaczeniu ‘zbierać się na coś albo być o krok od zrobienia czegoś’ (DEM s.v. "querer"), czy nawet ‘być bliskim weryfikacji’ (Antolí Martínez 2015: 27), z ewidencjalnym, inferencyjnym odcieniem znaczeniowym. Przedmiotem niniejszego studium jest zatem analiza rozwoju funkcjonalnego opisowej konstrukcji czasownikowej "querer" + bezokolicznik w meksykańskiej odmianie języka hiszpańskiego na przestrzeni XVI-XXI w., z punktu widzenia badań nad gramatykalizacją (Bybee, Pagliuca y Perkins 1994; Hopper y Traugott 1993/2003). W tym celu zastosowaliśmy podejście oparte na użyciu (ang. usage-based approach), posiłkując się zbiorem korpusów językowych, jak i własną bazą danych, otrzymanych za pomocą wyszukiwarki Google.com. Aby przedstawić pełną panoramę rozwoju czasownika (posiłkowego) "querer" wzdłuż łańcucha poszukiwanie > pragnienie > intencja > nieuchronność > inferencja, streszczamy historię jego użycia od łaciny klasycznej do europejskiej odmiany barokowego języka hiszpańskiego do XVII w. Jeśli chodzi o meksykańską odmianę hiszpańskiego, wskazujemy XVIII wiek jako moment kluczowy dla przesunięcia funkcji konstrukcji "querer" + bezokolicznik od pojęcia nieuchronności do ewidencjalnego pojęcia inferencji, w efekcie jej postępującej subiektywizacji (Traugott 1989: 35). Wywód kończymy krótką dyskusją, w której stawiamy hipotezę na temat możliwej konwergencji funkcjonalnej zaszłej pomiędzy językiem hiszpańskim a rdzennymi językami terytorium Meksyku, która miałaby zaowocować zwiększeniem frekwencji użycia konstrukcji "querer" + bezokolicznik, umożliwiając jej dalszy rozwój.

The expression "quiere llover" (lit. ‘it wants to rain’, ‘it’s about to rain’), in the sense that the rain is imminent, is of common use. We know more examples of the combination of the (semi)auxiliary "querer" with other infinitives from the Middle ages (Yllera 1980: 151-156), although its usage drastically declines from the 15th century on. Nevertheless, we notice a relatively prolific use of said construction in the contemporary Mexican Spanish, with the meaning of ‘being about to happen or about to do something’ (DEM s.v. querer), or even ‘to be close to be verified’ (Antolí Martínez 2015: 27), with an evidential nuance of inference. The objective of this research is, thus, to analyse the functional development of the (semi)periphrasis "querer" + infinitive in the Mexican variety of the Spanish language in the course of the 16th-21st centuries, from a point of view of the grammaticalization studies (Bybee, Pagliuca y Perkins 1994; Hopper y Traugott 1993/2003). To achieve that, we adopt a usage-based approach, making use of a variety of linguistic corpora, as well as a database created via personal research by means of Google.com.In order to present a panoramic vision of the development of the (auxiliary) verb "querer" down the cline search > desire > intention > imminence > inference, we briefly resume the history of its use from the Classical Latin up to Golden Age European Spanish of the 17th century. In the Mexican Spanish, we identify the crucial moment of the functional shift of the construction "querer" + infinitive from the concept of imminence to that of inference, as a result of its progressive subjectification (Traugott 1989: 35), in the 18th century. We conclude the study with a concise discussion, in which we propose a hypothesis concerning a possible functional convergence between the Spanish and indigenous languages that would have resulted in an increase of the frequency of usage of the (semi)periphrasis "querer" + infinitive and its subsequent functional development.

Es de uso común la expresión "quiere llover", con el sentido de que la lluvia es inminente. Conocemos más ejemplos de la combinación del (semi)auxiliar "querer" con otros infinitivos de la época medieval (Yllera 1980: 151-156), si bien su uso disminuye drásticamente a partir del siglo XV. Sin embargo, observamos un empleo relativamente prolífico de esta construcción en el español de México contemporáneo, con el significado ‘estar algo a punto de ocurrir o estar alguien próximo a hacer una cosa’ (DEM s.v. "querer") o incluso ‘estar próximo a verificarse’ (Antolí Martínez 2015: 27), con un matiz evidencial de inferencia. El propósito de la presente investigación es, por lo tanto, analizar el desarrollo funcional de la (semi)perífrasis "querer" + infinitivo en la variedad mexicana de la lengua española, en los siglos XVI-XXI, desde una perspectiva de los estudios de gramaticalización (Bybee, Pagliuca y Perkins 1994; Hopper y Traugott 1993/2003). Para ello, adoptamos una aproximación basada en el uso (ingl. usage-based approach), aprovechando una variedad de corpus lingüísticos, así como una base de datos obtenidos por pesquisa propia a través del buscador Google.com. Para ofrecer una visión panorámica del desarrollo del verbo (auxiliar) "querer" a lo largo del trayecto búsqueda > deseo > intención > inminencia > inferencia, resumimos brevemente la historia de su empleo desde el latín clásico hasta la variedad europea del español áureo del siglo XVII. En el español mexicano, localizamos el momento crucial para el desplazamiento funcional de la construcción "querer" + infinitivo desde la noción de inminencia hacia la de inferencia, como resultado de su progresiva subjetivación (Traugott 1989: 35), hacia el siglo XVIII. Concluimos el estudio con una breve discusión en la cual formulamos una hipótesis sobre una posible convergencia funcional entre el español y las lenguas indígenas que habría resultado en un incremento de frecuencia de uso de la (semi)perífrasis "querer" + infinitivo, propiciando su desarrollo ulterior.