Myths and facts : McCarthyism in Polish and American cultural discourse

Bibliogr. s. 14

Pojęcie ,,maccartyzm”, które etymologicznie i ideologicznie związane jest z republikańskim senatorem Josephem R. McCarthym, cechuje wiele rozbieżności. Próby precyzyjnego zdefiniowania owej zjawiskowości i tego, co ją ukształtowało, przybrały na sile z końcem lat 90. ubiegłego stulecia i w pierwszych latach XXI wieku, kiedy to ujawniony materiał dowodowy dekryptażowego programu Venona, ukazujący większą niż wcześniej przypuszczano skalę komunistycznej infiltracji na terenie Stanów Zjednoczonych, rzucił nowe światło na dotychczasowe badania, inspirując wielu amerykańskich badaczy do redefinicji pojęć charakterystycznych dla okresu, w którym współistniejące zjawiska antykomunizmu i maccartyzmu, stały się trwałym elementem politycznego i społecznego krajobrazu zimnowojennej rzeczywistości. W Polsce mit maccartysty jako podżegacza, instygatora i awanturnika przez długie lata nie podlegał weryfikacji. Maccartyzm, kojarzony jednoznacznie z procesem Rosenbergów i prześladowaniami niewinnych komunistycznych aktywistów, w polskiej świadomości zaistniał w postaci pejoratywnego określenia „polowanie na czarownice” równoznacznego z bezpardonową nagonką na upatrzoną ofiarę – asocjacji nie tyle nietrafnej, ile dalece uproszczonej. Budząc wiele kontrowersji ideologicznych i znaczeniowych, maccartyzm zachowuje pewne cechy schematyczne, co przydaje siły argumentom, w myśl których owa zjawiskowość, jakiej autorstwo niesłusznie przypisuje się wyłącznie senatorowi McCarthy’emu, nie objęła bynajmniej marginaliów amerykańskiego życia, ale zaistniała jako jaskrawy, niezwykle wyrazisty komponent na tle antykomunistycznego krajobrazu politycznych i kulturowych transformacji. Różnorodność i rozbieżność definicyjna maccartyzmu przemawia za wielowymiarowością zjawiska.

The paper presents McCarthyism as a political and cultural phenomenon with no clearly defined boundaries. Etymologically and ideologically, the term is connected with the Republican senator Joseph R. McCarthy, but in its dictionary and cultural definitions it is deeply imprecise. The attempts to (re)define the ism have grown stronger since the release of the Venona transcripts in 1995, the decoded cable traffic between Russia’s KGB and its American stations, which proved large scale Communist penetration in the United States. The release has inspired many American researchers to re-examine ideas which paved the way for American anticommunism and McCarthyism in the early stages of the Cold War. In Polish cultural discourse, McCarthyites have long existed as political instigators, recklessly smearing their opponents with false accusations. By definition, McCarthyism associates with the Rosenberg Trial and equates with the notorious witch hunts and redbaiting of the 1950s, depriving the whole concept of its cultural complexity. As this paper establishes, McCarthyism follows certain patterns but it also proves ideological and conceptual controversy. Senator McCarthy did not emerge in a vacuum; he was the most recognizable name in a long line of red hunters who exploited the issue of Communism for political advantage. The brief McCarthy era has become a critical period that has profound relevance to modern-day politics, literature and culture, both in the United States and internationally. It encompasses many definitions and paradoxical traits and thus proves a truly multi-dimensional phenomenon.