Croatia's Path to the European Union: From Isolation to Accession

Niniejsza praca jest analizą drogi Chorwacji do członkostwa Unii Europejskiej i próbą osadzenia tego procesu w szerszym historycznym kontekście. Jedno z podstawowych założeń autora pracy brzmi, iż pełne zrozumienie chorwackich negocjacji akcesyjnych z UE niemożliwe jest bez uwzględnienia najnowszych, skomplikowanych, dziejów narodu chorwackiego. Proces zbliżenia Chorwacji do UE, m.in ze względu na burzliwe wydarzenia na Bałkanach w latach 90., przebiegał bowiem inaczej niż w przypadku innych postkomunistycznych państw Europy Środkowej. Szczególne miejsce w pracy zajmują relacje Chorwacji z sąsiadami, przede wszystkim zaś z Serbią i Słowenią, bowiem to one w największej mierze wpłynęły na fakt „opóźnionej” akcesji Chorwacji, która przypadła na 1 lipca 2013 roku. Wojna z Serbią pociągnęła za sobą tysiące ofiar oraz problem rozliczenia zbrodni wojennych, popełnianych przez każdą ze stron. Niechęć do kooperacji z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii przez lata uniemożliwiała Zagrzebiowi rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych, powodując izolację kraju, oddalenie od „Zachodu” i zakotwiczenie na „Bałkanach”. Po śmierci chorwackiego prezydenta Franjo Tuđmana w chorwackiej polityce zagranicznej nastąpił przełom i „otwarcie” na UE, czego skutkiem było rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych w 2005 roku. Wówczas największą przeszkodą dla chorwackiej akcesji stała się Słowenia, która blokowała i opóźniała ją wykorzystując bilateralne spory. Drugą, po międzynarodowej, płaszczyzną rozpatrywania przystąpienia do UE, jest płaszczyzna społeczna i chłodny odbiór UE w oczach chorwackiego społeczeństwa. Przez cały okres trwania negocjacji akcesyjnych poziom tak poparcia jak i sceptycyzmu wobec integracji z UE oscylował wokół 50%, co sprawiło, że uprawnionym stało się twierdzenie o – w najlepszym razie – „euroobojętności” Chorwatów. Niski poziom frekwencji w referendum akcesyjnym oraz względnie niewielki odsetek (w porównaniu do referendów przeprowadzonych w innych państwach V rozszerzenia) głosujących za akcesją potwierdzają tę opinię. Wnioski płynące z pracy nakazują twierdzić, że taki „obojętny” charakter będzie miało samo wstąpienie Chorwacji do UE. Przeciągający się kryzys gospodarczy czy sytuacja w Grecji lub Hiszpanii wskazują, że Chorwacja może w mniejszym stopniu skorzystać na członkostwie niż państwa, które wstąpiły do UE w 2004 roku. W pracy członkostwo Chorwacji w UE jawi się przeto bardziej jako naturalny skutek wyboistej, lecz realizowanej konsekwentnie drogi politycznej i „konieczność historyczna”, niż rewolucyjna zmiana. Ponadto, rozszerzenie o jedno, małe państwo jakim jest Chorwacja, nie wpłynie zasadniczo na kształt samej UE.

The work is a study of the Croatia’s way to the European Union and an attempt of placing this process in broader historical context. One of the main author’s findings is that to fully understand Croatia’s accession path it is necessary to take into consideration not only relations with the EU but also the newest history of Croatian nation. Because of turbulent history in the Balkans in 90’s, Croatia-EU relations had a specific rank, different than in the case of EU relations with any other post-communist state from Central Europe. In work, a particular place is dedicated to Croatia’s relations with its neighbors: Serbia and Slovenia, because of whom Zagreb started negotiation talks with a significant delay. War with Serbia entailed thousands of casualties and the issue of war crimes, which has been committed on both sides of conflict. Lack of will for cooperation with International Crime Tribunal for the Former Yugoslavia among Croatian politicians for years had been blocking start of negotiations, isolating Croatia from the “West” preserving it in the “Balkans”. After the death of president Franjo Tuđman, an important change in Croatia’s foreign policy could be observed: new political elites came into power and opened to the EU what fruited in 2005 by starting negotiations. Then, Slovenia became the biggest threat to Croatia’s smooth way to the “West”, using bilateral disputes in order to block and delay accession process. Second, after international, surface of analyzing Croatia’s way to the EU is social context and the EU’s reception in the eyes of Croatian citizens. During whole negotiation talks with the EU, level of supporters of integration was more or less the same as level of the opponents what stands behind the conviction of indifference of Croatian society regarding EU rapprochement. All these facts drive thus to belief that Croatia’s accession to the UE on 1st of July, 2013 will be indifferent as well. Economic crisis within the EU and problems of states like Greece or Spain make Croatia’s membership probably less profitable than it would have been in 2004. Thesis concludes that Croatia’s accession in the EU is rather a natural result of political line taken after Tuđman’s death and so-called “historical necessity” than a revolutionary turn. The same will be on the side of the EU which is not expecting bigger changes that could be caused by Croatia’s membership.