On the creativity of oral poets

Bibliogr. s. 39-40

Pisząc o kulturach pierwotnie oralnych, podkreśla się zwykle wierność międzypokoleniowego przekazu tradycji. Za podstawowe jej medium uznaje się przy tym, oprócz formuł rytualnych, długie utwory narracyjne mające formę poetycką, realizowane oralnie w postaci pieśni. Opozycyjne stanowisko, omawiane w niniejszym artykule, eksponuje rolę kreatywności poetów, a także ograniczeń pamięci, a w konsekwencji wielowariantowości i zmienności przekazów. Neguje pogląd o zbiorowym autorstwie utworów oralnych, wskazując na przykłady uznawania w poszczególnych społecznościach indywidualnego autorstwa utworów. Uznając, że były one komponowane w trakcie wykonania ("compose in performance"), wskazuje, że nie istniały ich kanoniczne wersje. Mocna wersja tej tezy głosi, że każde wykonanie było odrębnym utworem, dziełem wykonawcy, tworzonym w interakcji z publicznością. Ograniczenia pamięci z jednej strony, a usankcjonowane przez społeczność dążenie poetów do innowacji z drugiej strony, powodowały, że wykonawca nie powtarzał wiernie tradycyjnych przekładów. Korzystając z funkcjonujących w danej kulturze formuł, motywów i schematów narracyjnych, improwizował własne wersje znanych opowieści, niekiedy zaś tworzył zupełnie nowe historie. Słaba wersja tezy zakłada, że relacja między kreacją a memoryzacją była zmienna, zależnie od gatunku i wykonawcy; w praktyce występowała cała gama rozwiązań, od improwizacji do wykonywania wcześniej skomponowanych i zapamiętanych utworów. W obu przypadkach uznaje się, że kreatywność poetów oralnych pozostawała w dialektycznej relacji z tradycjonalizmem. Tworząc własne opowieści, poeta musiał przestrzegać tradycyjnych tematów i schematów narracyjnych, tego oczekiwała bowiem publiczność. Jego twórcza wyobraźnia była przy tym ukształtowana przez wzorce rodzimej kultury, tradycja była też dlań podstawowym czy wręcz jedynym zasobem tematów i rozwiązań formalnych.

Academic discourse on oral poetry usually underlines the accuracy of intergenerational transfer of tradition. Long, narrative-based poems, realized orally as songs, and poetry works are perceived as the most basic medium of this transfer, along with ritual formulas. In opposition to that perspective, this paper focuses on the role of poets' creativity and limits of memory, as well as, in consequence, changing and multi-variant nature of messages. That latter stance neglects the concept of oral works' collective authorship by reaching for examples of how individual authorship of particular works was acknowledged in certain societies. Meanwhile, the concept is founded on the notion that those works were composed in performance, therefore there were no canonical versions available. The further reaching version of the argument states that each performance was in fact a different work of the performer created during and by the interaction with the public. Memory limitations along with society-sanctioned poets' drive for innovation influenced the performance which went beyond just repeating of traditional works. Instead, poets used already existing formulas, motives, and narrative schemes to improvise their own versions of well-known stories or create completely new stories. A modest version of the argument is based on the assumption that the link between creation and memorization was undergoing changes and depended on a particular genre and a performer which led to the whole range of practices, from improvisation to performing pre-composed and memorized works. Both stances underline that oral poets' creativity was in a dialectic relation with traditionalism. While creating new stories, a poet had to follow traditional themes and narrative schemes expected by the audience. His creative imagination was shaped by his culture's patterns - tradition remained his basic or even only resource of themes and formal methods used.