Social market economy as the constitutional basis of the economic system of the Republic of Poland

Tematem pracy magisterskiej jest społeczna gospodarka rynkowa jako konstytucyjna podstawa ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. Rozważania rozpoczyna zarysowanie genezy idei, której źródła należy poszukiwać w koncepcjach ordoliberalizmu. Zawarte odniesienia do niemieckich doświadczeń pozwalają na osadzenie przedmiotu pracy w kontekście historycznym. Pomimo ewolucji sposobów praktycznego zastosowania, aksjologia społecznej gospodarki rynkowej wciąż stanowi o jej tożsamości. Wartości przewodnie koncepcji, takie jak: wolność oraz godność człowieka, sprawiedliwość czy dążenie do upowszechniania dobrobytu, nadal powinny stać w centrum rozważań nad optymalnym urządzeniem systemu ekonomicznego w państwie. W opracowaniu poruszono tematykę okoliczności implementacji społecznej gospodarki rynkowej do polskiej Konstytucji z 1997 r. Zawarte odniesienia do ówczesnej sytuacji politycznej i ekonomicznej pozwalają na zrozumienie argumentów zwolenników, ale także przeciwników kierunków oraz kształtu polskiej transformacji gospodarczej, która miała miejsce w ostatniej dekadzie XX wieku. Postawiono tezę, iż zarówno kształt polskiego ustroju gospodarczego, jak i sama Ustawa Zasadnicza są rezultatem politycznego i ekonomicznego kompromisu. W osobnym obszernym rozdziale podjęto tematykę treści normatywnej, zawartej w art. 20 Konstytucji. Przedstawiono komplementarne elementy składające się na treść art. 20 Konstytucji – wolność działalności gospodarczej, własność prywatną oraz solidarność, dialog i współpracę partnerów społecznych. Ukazano szczególną rolę, jaką dla właściwego kształtu ustroju gospodarczego odgrywają zasady dobra wspólnego oraz demokratycznego państwa prawnego, które urzeczywistnia sprawiedliwość społeczną. Podniesiono kwestię napięć pomiędzy sferami prawa publicznego i prywatnego oraz rolę państwa w gospodarce. Jednym z motywów przewodnich jest wpływ zasady społecznej gospodarki rynkowej na interpretację innych postanowień Konstytucji. Obszarami życia gospodarczego i społecznego, w których zauważa się wpływ konstytucyjnej zasady ustroju gospodarczego są: prawa pracownicze, polityka społeczna oraz redystrybucja dochodów publicznych, prawo konkurencji czy polityka gospodarcza. Wnioskiem płynącym z rozważań jest stwierdzenie, że ustrój gospodarczy oparty na społecznej gospodarce rynkowej ma pomocnicze podstawy również w innych przepisach polskiej Konstytucji. W pracy podniesiono kwestię pożądanego przez prawo pierwotne Unii Europejskiej kierunku rozwoju Europy, w którym istotną rolę ma odgrywać społeczna gospodarka rynkowa. Rozważania końcowe odnoszą się do kontrowersji dotyczących przedmiotowej zasady oraz dążą do zarysowania jej perspektyw w przyszłości, uwzględniając współczesne uwarunkowania i procesy oddziałujące na życie gospodarcze: globalizację, finansyzację gospodarki oraz wpływ pogłębiających się nierówności społecznych. Społeczna gospodarka rynkowa, pomimo faktu jej zamieszczenia w najwyższym hierarchicznie akcie prawnym, stanowi przedmiot polemiki w przedmiocie nie tylko znaczenia samego terminu, ale także rzeczywistego oddziaływania na życie społeczno-gospodarcze. Niniejsze opracowanie poprzez analizę okoliczności powstania oraz wartości przedmiotowej doktryny ukazuje, że ma ona ugruntowaną aksjologię oraz prezentuje określoną wizję stosunków gospodarczych w państwie i społeczeństwie. Urzeczywistnienie jej postulatów zależy jednak przede wszystkim od kierunków polityki gospodarczo-społecznej państwa, które powinno dążyć do harmonii pomiędzy aspektami gospodarczymi oraz społecznymi.

The subject of the master's thesis is the social market economy as the constitutional basis of the economic system of the Republic of Poland. The considerations begin with an outline of the genesis of the idea, the source of which should be sought in the concepts of ordoliberalism. The included references to the german experience allow to place the social market economy in a historical context. Despite the evolution of practical applications, the axiology of the social market economy still determines its identity. The guiding values of the concept, such as: human freedom and dignity, justice and striving to promote prosperity, should still be at the center of considerations on the optimal arrangement of the economic system in the state. The study deals with the subject of circumstances of implementation of the social market economy to the polish Constitution of 1997. The references to the political and economic situation at that time allow for understanding the arguments of supporters, but also opponents of the directions and shape of the polish economic transformation that took place in the last decade of the 20th century. The thesis was put forward that both the shape of the polish economic system and the Constitution itself are the result of a political and economic compromise. A separate, extensive chapter deals with the subject of the normative content contained in Art. 20 of the Constitution. Complementary elements constituting the content of Art. 20 - freedom of economic activity, private ownership and solidarity, dialogue and cooperation of social partners were presented. The emphasis was put on special role played by the principles of the common good and the democratic state ruled by law, which implements social justice for the proper shape of the economic system. The issues of tensions between the spheres of public and private law and the role of the state in the economy were raised. One of the leitmotifs is the influence of the principle of the social market economy on the interpretation of other provisions of the Constitution. The areas of economic and social life in which the influence of the constitutional principle of the economic system is noticeable are: employee rights, social policy and redistribution of public revenues, competition law and economic policy. The conclusion that can be drawn from the considerations is that the social market economy has an auxiliary basis also in other provisions of the polish Constitution. The elaboration raises the issue of the direction of european development desired by the primary law of the European Union, in which the social market economy has an important role to play. Final considerations refer to the controversy regarding this principle and aim to outline the prospects for the social market economy in the future, taking into account contemporary conditions and processes affecting economic life: globalization, financialisation of the economy and the impact of increasing social inequalities. The social market economy, despite its inclusion in the most important legal act, is the subject of a polemic about not only the meaning of the term itself, but also its actual impact on socio-economic life. This study, through the analysis of the circumstances of its emergence and inherent values, shows that it has a well-established axiology and presents a specific vision of economic relations in the state and society. The implementation of its postulates, however, depends primarily on the directions of the economic and social policy of the state, which should strive for harmony between economic and social aspects.