Copyright Protection of a Fictional Literary Character

Postacie fikcyjne przedstawiają znaczną wartość zarówno dla twórców dzieł literackich, jak i ich odbiorców, w tym również innych autorów. Jakkolwiek są one od dawna obecne w literaturze, a w dodatku coraz powszechniej wykorzystuje się je na szeroką skalę – nie tylko w innych utworach literackich, lecz także plastycznych i audiowizualnych, w działalności kulturalnej czy marketingowej – ich prawnoautorski status nie jest jasny i rodzi szereg pytań. Jak dalece sięga ochrona utworu literackiego? Czy obejmuje ona element tego utworu, jakim jest jego bohater? Czy tak wyodrębniony element jest zdatny do samodzielnego istnienia poza strukturą dzieła wyjściowego? Czy postać literacka może stanowić samodzielny utwór? Czy takim samodzielnym utworem mogą być jej poszczególne elementy, a jeśli tak, to jakie?W pierwszej części pracy analizie poddawane są podstawy ochrony fikcyjnych postaci literackich na gruncie prawa autorskiego. W braku wyraźnej regulacji oraz z uwagi na ich specyfikę kwestia ta nie jest oczywista. Punkt wyjścia dla prawnoautorskich ocen stanowią przesłanki utworu, które rozpatrywane być muszą z uwzględnieniem swoistości utworów literackich względem innych kategorii utworów, a także z zastrzeżeniem właściwego pojmowania budowy dzieła literackiego. W ramach analizy owych przesłanek konieczne z kolei okazuje się przesądzenie, czy postać literacka może spełniać wymóg ustalenia, będąc zarazem chronionym sposobem wyrażenia, czy też stanowi jedynie pozbawioną ochrony ideę, pomysł. Po udzieleniu odpowiedzi na pytanie o to, czy fikcyjny bohater może spełniać wymienione kryteria i w konsekwencji stanowić element chroniony utworu literackiego, prowadzone są rozważania zmierzające do ustalenia, czy istnieją podstawy do objęcia takiego bohatera samodzielną ochroną prawnoautorską w oderwaniu od wyjściowego dzieła literackiego i czy w ogóle możliwe jest jego istnienie poza tym dziełem.W dalszej kolejności omawiany jest zakres ochrony postaci fikcyjnych, który obejmuje, po pierwsze, określenie, co w samej postaci (które z jej elementów) i w jakim stopniu może korzystać z ochrony prawnoautorskiej, po drugie, kwalifikację przejmowania postaci fikcyjnej z jej macierzystego utworu literackiego do własnej twórczości, w szczególności odpowiedź na pytanie, czy działanie takie może naruszać prawa autorskie twórcy tej postaci. Pociąga to za sobą potrzebę ustalenia, czy efektem takiej recepcji jest powstanie opracowania, czy też jedynie utworu inspirowanego, co ma szczególnie istotne znaczenie zwłaszcza w przypadku tworzenia kontynuacji cudzych utworów literackich (sequeli) oraz utworów opisujących wydarzenia rozgrywające się przed historią przedstawioną w utworze pierwotnym (prequeli).

Fictional characters are of considerable value to both the creators of literary works and their audiences, including other authors. Although such characters have been present in literature for a long time and are more and more commonly used on a large scale – not only in other literary works, but also in artistic and audiovisual works, in cultural or marketing activities – their copyright status is not clear and raises a number of questions. How far is a literary work protected? Does copyright protection cover such an element of the work as its character? Is such a separate element capable of independent existence outside the structure of the original work? Can a literary character constitute an independent work? Can individual elements of the character be such an independent work, and if so, which ones?The first part of this paper examines the basis of protection of fictional literary characters under copyright. In the absence of a clear regulation and due to their peculiarity this issue is not obvious. The starting point for copyright assessments should be the premises of a work, which must be considered taking into account the specificity of literary works in relation to other categories of works as well as subject to proper understanding of the structure of a literary work. When analyzing these prerequisites, it is necessary to determine whether a literary character can meet the requirement of being established and constituting the protected mode of expression, or whether it is merely an idea that is not protected. Once the question as to whether a fictional character may fulfil the above criteria and consequently constitute a protected element of a literary work is answered, considerations are then carried out to determine whether there are grounds for providing such a character with independent copyright protection separately from the initial literary work and whether its existence outside that work is possible at all. Next, the scope of protection of fictional characters is discussed, which includes, firstly, determining what in the character itself (which of its elements) and to what extent may enjoy copyright protection, and secondly, the qualification of taking over a fictional character from its original literary work to one's own work, in particular the answer to the question whether such an action may infringe the copyright of the author of the character. This entails the need to determine whether such reception results in the creation of a derivative work or only an inspired work, which is particularly important in the case of creating continuations of other literary works (sequels) and works describing events taking place before the story presented in the original work (prequels).