Serwentes galicyjsko-portugalski na nowo odczytany: korpus tekstów i analiza

Galician-Portuguese Serventés reconsidered: textual corpus and study

Sirventés to gatunek wywodzący się bezpośrednio z liryki okcytańskich trubadurów, szeroko w jej ramach uprawiany i którego nazwa pojawia się w samych tekstach. Z czasem praktyka pisania tekstów satyrycznych przedostała się do innych tradycji literackich, będących pod bezpośrednim wpływem dworskich poetów z południa dzisiejszej Francji. Na Płw. Iberyjskim szeroko pojmowana satyra, przyjęła formę personalnej inwektywy i oddaliła się w swoim ogólnym charakterze od pierwotnego charakteru komentarza polityczno-moralnego, dominującego u okcytańskich trubadurów. Niemniej, część poetów, a co za tym idzie, część tekstów galicyjsko-portugalskich, odtwarzała modele zapirenejskie i, jak się wydaje, imitowała tematy (rzadziej również formy) typowo okcytańskie. Owe pieśni nie przypominają w niczym cantigas de escarnho e maldizer, jak nazywano teksty satyryczne na Płw., lecz upodabniają się do sirventesów. Przedmiotem pracy jest rewizja pozycji gatunku sirventés w liryce galicyjsko-portugalskiej, będącego tematem spornym wśród współczesnych badaczy, którzy uważają stosowanie tejże „etykiety” za konieczność, nadużycie lub za synonim do autochtonicznego gatunku poezji satyrycznej. Jako że termin był dotąd stosowany doraźnie (tj. w bardzo konkretnych przypadkach), gatunek nigdy nie doczekał się kompleksowego omówienia i nie dokonano jego podziału na podgatunki, z uwagi na poruszaną w poszczególnych pieśniach tematykę. W pracy zostaje przedstawiona w sposób całościowy problematyka sirventesu w tradycji okcytańskiej (ze szczególnym uwzględnieniem warstw formalnej i tematycznej) i przy uwzględnieniu najnowszych badań oraz w oparciu o edycje krytyczne poszczególnych poetów. Ponadto, zostaje poddany krytycznej analizie aktualny stan badań na temat poezji satyrycznej w ramach liryki galicyjsko-portugalskiej, podział cantigi de escarnho oraz wchodzi się w polemikę z dotychczasowym postrzeganiem kategorii sirventesu. Celem pracy jest stworzenie korpusu tych pieśni, które wymykają się normom satyry galicyjsko-portugalskiej i czerpią z tradycji okcytańskiej. W analizie uwzględnione zostają konteksty biograficzne poszczególnych trubadurów, ich związki z poezją zapirenejską oraz aspekt formalny i tematyczny ich tekstów. Wszystko to w oparciu o jak najnowsze badania, edycje krytyczne dokumentów z epoki oraz o studia i edycje dzieł omawianych poetów.

Sirventés is a genre directly derived from the Occitan troubadour lyric, widely cultivated within it and the name of which appears in the texts themselves. Over time, the practice of writing satirical texts made its way into other literary traditions directly influenced by courtly poets from the south of modern France. In the Iberian Peninsula, the satire, broadly conceived, took the form of personal invective and moved away in its overall tone from the original political and moral commentary character prevalent in the Occitan troubadours. Nevertheless, some of the poets, and by extension some of the Galician-Portuguese texts, reproduced models from beyond the Pyrenees and, it would seem that they imitated themes (less frequently also forms) that were typically Occitan. These songs bear little resemblance to cantigas de escarnho e maldizer, as the satirical texts in the Peninsula were called, but resemble the sirventés. The subject of this study is to reconsider the position of the sirventés genre in Galician-Portuguese lyricism, which is a controversial topic among contemporary scholars, who consider the use of this 'label' to be a necessity, an abuse or a synonym for an "autochthonous" genre of satirical poetry. As the term has so far been applied on an occasional basis (i.e. in very specific instances), the genre was never given a holistic discussion and no sub-genre division was made with regard to the subject matter addressed in the individual songs. The thesis presents the problematic of sirventés in the Occitan tradition in a comprehensive manner (with a particular focus on the formal and thematic layers), takes into account the latest research and is based on critical editions of individual poets. In addition, the current state of research on satirical poetry within Galician-Portuguese lyricism, the division of the cantiga de escarnho, is critically analysed and polemiclly discussed, taking into acount the previous perceptions of sirventés The aim of the work is to create a corpus of those songs that escape the norms of Galician-Portuguese satire and are drawn from the Occitan tradition. The analysis takes into account the biographical contexts of the individual troubadours, their links with Occitan poetry and the formal and thematic aspects of their texts. All this is based on the most recent research posible, critical editions of the documents from that period, and on studies and editions of the works of the poets in question.

El sirventés es un género directamente derivado de la lírica de los trovadores occitanos, ampliamente practicado y cuyo nombre figura en los propios textos. Con el paso del tiempo, la práctica de escribir textos satíricos se introdujo en otras tradiciones literarias directamente influidas por los poetas cortesanos del sur de la actual Francia. En la Península Ibérica, la sátira, concebida en sentido amplio, adoptó la forma de invectiva personal y se alejó en su tono general del original carácter de comentario político y moral que predominaba entre los trovadores occitanos. No obstante, algunos de los poetas, y por consiguiente algunos de los textos gallego-portugueses, reproducían modelos ultrapirenaicos y, al parecer, imitaban los temas (con menos frecuencia también las formas) típicamente occitanos. Estas canciones se parecen poco a las cantigas de escarnho e maldizer, como se denominaban los textos satíricos de la península, sino que se asemejan a los sirventeses. El objetivo de este trabajo es revisar la posición del género del sirventés en la lírica gallego-portuguesa, lo que constituye un tema polémico entre los estudiosos contemporáneos que consideran el empleo de esta "etiqueta" como una necesidad, un abuso o un sinónimo de un género autóctono de la poesía satírica. Dado que el término se ha aplicado hasta ahora de forma puntual (es decir, en casos muy específicos), el género nunca ha sido objeto de un debate exhaustivo y no se ha dividido en subgéneros según la temática abordada en cada una de las canciones. El trabajo presenta la problemática de los sirventeses en la tradición occitana de manera integral (con especial atención a los niveles formal y temático) y atendiendo a investigaciones recientes y basándose en las ediciones críticas de los poetas particulares. Además, se examina críticamente el estado actual de la investigación sobre la poesía satírica dentro de la lírica gallego-portuguesa, la división de la cantiga de escarnho, y se entra en polémica con la percepción previa de la categoría del sirventés. El objetivo del trabajo es crear un corpus de aquellas canciones que se escapan de las normas de la sátira gallego-portuguesa y recurren a la tradición occitana. El análisis tiene en cuenta los contextos biográficos de cada uno de los trovadores, sus vínculos con la poesía ultrapirenaica y los aspectos formal y temático de sus cantigas. Todo esto a partir de los estudios lo más recientes posible, de la ediciones críticas de los documentos de la época y de los estudios y ediciones de las obras de los poetas en cuestión.