History and fantasy in Polish and Russian science fiction and fantasy literature (based on selected examples)

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie oraz omówienie roli historii i fantastyki we współczesnej prozie fantastycznej polskiej i rosyjskiej. Za materiał badawczy służą tu powieści znanych autorów fantastyki, którzy konstruując swą opowieść na różne sposoby starają się połączyć oba motywy. Analizie zostały poddane następujące powieści: trylogia husycka Andrzeja Sapkowskiego (Narrenturm, Boży wojownicy, Lux perpetua), mikropowieść Anny Brzezińskiej i Grzegorza Wiśniewskiego Chwała ogrodów, traktującą o przeżyciach angielskiego pisarza Rudyarda Kiplinga podczas pierwszej wojny światowej, jak też powieść Kyś Tatiany Tołstoj i historia alternatywna Andrieja Łazarczuka Wszyscy zdolni do noszenia broni.W rozdziale pierwszym rozprawy przedstawiono początki najważniejszych gatunków fantastyki oraz sylwetki pisarzy, którzy stworzyli podwaliny tego gatunku, rozumianego w jego dzisiejszym znaczeniu. Kolejne podrozdziały to próba określenia wpływu twórczości braci A. i B. Strugackich na rosyjską fantastykę naukową, ustalenie różnic pomiędzy wariantami fantastyki historycznej. Zaprezentowano także problematykę powieści rosyjskich pisarzy. Wspomniano również o zjawisku wzajemnego przenikania się różnych typów literatury fantasy i science fiction.Rozdział drugi stanowi analizę porównawczą mikropowieści Brzezińskiej i Wiśniewskiego oraz powieści Kyś T. Tołstoj. Opisano w nim sposób, w jaki pisarze wykorzystali fantastykę jak również zamysł artystyczny takiej konstrukcji powieści. Szczególny akcent został położony na ukazanie struktury polskiego utworu – podkreślenie motywów zaczerpniętych z biografii Kiplinga i tych, które są elementami stricte fantastycznymi, a także omówienie inspiracji, jaka skłoniła polskich autorów do takiego ujęcia historii.Następnie analizowana jest książka Kyś, w której fantastyka i historia użyte są jako sztafaż, swego rodzaju tło dla rozgrywającej się akcji. Na tej płaszczyźnie połączenie historii i fantastyki jest punktem wyjścia do rozważań natury antropologicznej i filozoficznej; zatem, między innymi, próby odpowiedzi na pytanie: co stanie się z ludzkością w wyniku nieprzewidzianego kataklizmu. Wykorzystanie dwóch omawianych motywów uwypukla zawarte w powieści przesłanie.W rozdziale trzecim poddano analizie dwa odmienne warianty fantastyki historycznej – historię alternatywną oraz fantasy historyczną. Za przykład posłużyły tu utwory A. Łazarczuka i A. Sapkowskiego. W części tej zostają omówione najważniejsze różnice występujące pomiędzy wymienionymi wyżej typami literatury, podkreślone sposoby użycia ich w konstrukcji świata przedstawionego, nakreśleniu akcji i opisaniu bohaterów.

The purpose of this thesis is to present and analyze the role of history and fantasy in Polish science fiction and fantasy novels by well known authors, who are constructing their stories in different ways trying to combine both of previously mentioned themes. Novels that have been chosen for this analysis are: Trylogia husycka (Narrenturm, Boży bojownicy, Lux perpetua) by Andrzej Sapkowski, Chwała ogrodów by Anna Brzezińska and Grzegorz Wiśniewski, (this novel deals with the experiences of English writer Rudyard Kipling during the First World War), Kyś by Tatiana Tolstoy and alternate history Wszyscy zdolni do noszenia broni by Andriej Łazarczuk.In the first chapter of the thesis the author presents the beginning of fantasy genre, the most important subgenres of fantasy and science fiction, profiles of writers who created the foundations of both genres. The following subpart is an attempt to determine the impact of works of Arkadij and Boris Strugatski’s on Russian modern science fiction and characterize their most important novels. In this chapter the author also mentions the phenomenon of combining together different genres of fantasy and science fiction. The second chapter is a comparative analysis of Brzezińska’s and Wiśniewski’s novel Chwała ogrodów and T. Tolstoy's novel Kyś. Author of the thesis describes how the writers used history and fantasy themes and constructed their novel. Particular emphasis was placed on showing the structure of Polish novel, emphasizing the themes drawn from Kipling’s biography and themes that were purely drawn from fantasy. Then the Kyś novel is analyzed. It is a book in which fiction and history are used as staffage, a kind of background for the main story. Combination of history and fantasy is the starting point for analysis of the anthropological and philosophical nature; is the attempt to answer one question: what will become of humanity after an unforeseen disaster. Use of the two main themes – fantasy and history - highlights the message of the book. In the third chapter author of the thesis analyzed two different versions of historical science fiction and fantasy - an alternative history and historical fantasy. The materials this chapter is based upon are books by Andriej Łazarczuk and Andrzej Sapkowski. In this section author analyzed the most important differences between the above-mentioned types of literature, described the structure of the plot.