Proceedings for annulment of marriage.

Ustawodawstwo polskie nie przyjęło konstrukcji nieważności małżeństwa z mocy samego prawa. Skutek unieważnienia małżeństwa może zostać osiągnięty jedynie w drodze orzeczenia sądu wydanego we właściwym postępowaniu. Kodeks rodzinny i opiekuńczy zawiera zamknięty katalog przesłanek, ze względu na które może zostać unieważnione małżeństwo. Stanowią one równocześnie przeszkody do zawarcia małżeństwa. Jednocześnie ustawodawca dzieli owe przeszkody na względne- pomimo których sąd w postępowaniu nieprocesowym może zezwolić na zawarcie małżeństwa, oraz bezwzględne- od których nie ma możliwości zwolnienia przez sąd. Oprócz konstrukcji zezwolenia sądu na zawarcie małżeństwa, ustawodawca polski biorąc pod uwagę względy trwałości małżeństwa, ustalił ustawowo określone okoliczności, których wystąpienie powoduje niedopuszczalność unieważnienia małżeństwa. Mamy wówczas do czynienia z tzw. konwalidacją małżeństwa. Kodeks postępowania cywilnego zalicza postępowanie w sprawach o unieważnienie małżeństwa do postępowań odrębnych, co powoduje iż w kwestiach nieuregulowanych szczególnie, do postępowań tych należy odpowiednio stosować ogólne przepisy regulujące proces. Ze szczególną regulacją w ramach postępowania o unieważnienie małżeństwa spotkać się można zwłaszcza w kwestiach zawieszenia postępowania, postępowania dowodowego, niestawiennictwa stron na rozprawach, wyłączenia jawności, udziału prokuratora w postępowaniu oraz wpływu śmierci jednego z małżonków na bieg postępowania. Również możliwość wniesienia skargi kasacyjnej, jak i wznowienia postępowania są w tym postępowaniu w określonym zakresie ograniczone. Ze względu na to , iż sprawy o unieważnienie małżeństwa należą do szerszej grupy, tzw. spraw o prawa stanu, również i legitymacja procesowa została charakterystycznie określona. Zgodnie z zasadą ogólną, legitymowanymi procesowo w tych sprawach są tylko osoby osobiście i bezpośrednio zainteresowane rozstrzygnięciem sprawy, a więc małżonkowie, jednakże w pewnych wypadkach legitymacja ta zostaje przez ustawodawcę rozszerzona na rzecz osób trzecich. W innych wypadkach, ustawa dopuszcza jako legitymowanego czynnie tylko jednego z małżonków. Szczególną pozycję w tej kwestii zajmuje także prokurator oraz Rzecznik Praw Obywatelskich. Powództwo o unieważnienie małżeństwa zaliczane jest do powództw o ukształtowanie stosunku prawnego. Wskazuje to także na charakter wyroku uwzględniającego przedmiotowe powództwo. Jest to bowiem wyrok konstytutywny, a więc tworzący nowy stan prawny poprzez zniwelowanie stosunku prawnego. Jego treść, a więc elementy jakie musi zawierać, wytycza sama ustawa. Pewne rozstrzygnięcia we wspomnianym wyroku sąd obowiązany jest zawrzeć z urzędu, a część może zawrzeć, jeśli strona zgłosi stosowne żądania. Unieważnienie małżeństwa jest skuteczne z mocą wsteczną, co oznacza, iż wyrok unieważniający małżeństwo stwarza taki stan prawny, jak gdyby małżeństwo nigdy nie zostało zawarte, od czego ustawodawca również przewidział pewne wyjątki.

Polish legislation doesn’t provide invalidity of marriage ipso iure. Annulment of marriage could be achieve only by legal decision, which is made in a right proceeding. Polish Family & Guardianship Code includes closed catalogue of necessary conditions of marriage nullity. These conditions are impediments to contract marriage at once. Polish legislator divides these impediments to relative ( judge can permit to contract marriage) and absolute ( judge can’t permit to contract marriage). Because of rule of persistency of marriage, polish legislator provides also some reasons, which cause impossibility of marriage nullity. Then we have validation of marriage. In polish Civil Procedure Code, the proceeding of marriage nullity is qualified to the separate civil proceedings. That means if there are not specific provisions for this type of procedure, then we use general provisions of trial. First of all, such specific provisions for this procedure of marriage nullity regulates abatement of an action, hearing of evidence, failure to appear, openness of a trial, prosecutor participation and how death of one of a spouse could have influence to pendency of trial. Mostly, one of spouses ( or prosecutor) could be a plaintiff , but in some cases that could be a third party. Sentence of marriage nullity cause such a legal status as if the marriage never be contracted ( with some exceptions). Polish Family & Guardianship Code includes elements of that sentence. Some settlements are taken ex officio, and the other are taken, when one of the litigant party claim that.