Nomenklator Elisza Kopijeskiego 1700 r. (zrodla, charakterystyka, analiza porownawcza)

Nomenklator Ilji Kopijevskovo

StreszczeniePrzedmiotem pracy magisterskiej jest łacińsko-rosyjsko-niemiecki słownik Eliasza Fiodorowicza Kopijewskiego, to jest Номенклатор на латинском, русcком, и немецком языке. Po raz pierwszy pozycja została opublikowana w 1700 r. w drukarni Jana Tesinga w Amsterdamie, drugi – tamże, również w 1700 r. w wersji holenderskiej, jako Номенклатор, на руском, латинском и голландском языке. Trzecie wydanie (Вокабулы или речи на славенском, немецком и латинском языках) nomenklatora miało miejsce po śmierci autora w 1718 r. w Petersburgu, zaś czwarte (Латинороссийская и немецкая словесная книга) tamże w 1732 r. Szczegółowej analizie poddane zostały wszystkie wydania tego niezwykle istotnego, choć (niesłusznie) zapomnianego słownika, jego możliwe źródła i materiał leksykalny. Zamieszczono również próbę usystematyzowania niejasnej biografii Eliasza Kopijewskiego.Struktura pracy:Praca magisterska składa się ze wstępu, czterech rozdziałów, podsumowania, streszczenia w językach polskim i angielskim, bibliografii.We wstępie przedstawiony został temat i obiekt pracy, a także założone cele. Rozdział i ma za zadanie przybliżyć postać i dokonania Eliasza Fiodorowicza Kopijewskiego – tłumacza, pisarza, pedagoga, wydawcy i autora literatury naukowej w języku rosyjskim. Uczony, prócz Nomenklatora, ma na swoim koncie podręcznik retoryki, dwie gramatyki, utwory liryczne i wiele innych. Niestety, niewiele dziś wiemy o życiu i osobie Kopijewskiego. Trudno nawet określić jego narodowość – przez niektórych nazywany Polakiem, przez innych - Białorusinem. Pierwsze dokładne dane na jego temat odnoszą się do lat 1698 i 1699 i związane są z wydaniami i przekładami, zleconymi Kopijewskiemu przez Piotra I. Wydawca uważany był za stosunkowo dobrze wykształconego - prawdopodobnie ukończył gimnazjum, w którym w 1674 r. został lektorem. Sądząc po rezultatach pracy wydawniczej i przekładowej, Kopijewski władał językami: łacińskim, greckim, polskim, holenderskim, rosyjskim i być może, co wielu badaczy poddaje w wątpliwość, niemieckim. Analizując leksykalną warstwę nomenklatora Kopijewskiego, można dojść do wniosku, iż autor edukację zdobył raczej w kręgu zachodniosłowiańskiej kultury językowej - dzisiejszej Białorusi lub Ukrainy. w rozdziale pierwszym prześledzona zostaje także kariera Kopijewskiego: jego współpraca z Janem Tesingiem, Jeanem de Jonge’em, praca dla Piotra i i berlińskiej Akademii Nauk.Rozdział drugi w całości poświęcony jest nomenklatorowi Kopijewskiego – jego leksykograficznym źródłom (gdyż w tym okresie historycznym nomenklator był niezwykle popularnym rodzajem słownika), polskiemu pierwowzorowi i fascynującej leksyce. Nomenklator zawiera 46 rozdziałów i 2336 artykułów hasłowych, na które w większości składają się rzeczowniki, zaś przymiotniki i czasowniki występują dodatkowo, jako przykłady typowego zastosowania danych terminów. w słowniku przedstawiona została prosta i potoczna leksyka, związana głównie z gospodarstwem domowym, rzemiosłem, handlem, a także religią. Niezwykle interesujący jest językowy dobór materiału – w nomenklatorze bowiem, mimo iż przeważa leksyka rosyjska, mamy do czynienia z ogromną ilością polonizmów i rutenizmów, których źródło badaczka I. J. Kuzniecowa upatrzyła w pierwowzorze słownika, za który (trafnie) uznała Nomenclator selectissimas rerum appelationes tribus linguis Latina, Germanica, Polonica explicatas indicans Piotra Artomiusza z 1591 r. Słowniki faktycznie tożsame są zarówno w ilości, układzie i tematyce rozdziałów. Nierzadko również pierwowzorem można tłumaczyć zaskakujące polonizmy, pojawiające się w, rosyjskim w założeniach, słowniku. Zgodnie ze spostrzeżeniami A. Fałowskiego uznano, iż nie należy traktować Kopijewskiego jedynie jako kopisty polskiego oryginału. Szczegółowa analiza wykazała, iż leksykograf niejednokrotnie świadomie i z rozmysłem dobierał rosyjskie, białoruskie lub ukraińskie odpowiedniki dla polskich leksemów, zaś pozostawienie niektórych polskich wariantów świadczyć może o

The subjest of the thesis is a Latin-Russian-German dictionary by Eliasz Fiodorowicz Kopijewski, Номенклатор на латинском, русcком, и немецком языке. In its first part, the thesis aims to introduce the person and accomplishments of the author – a translator, pedagogue, publisher and author of scholarly literature in Russian. Its further part is devoted to the nomenclator, its lexicographical sources, Polish original and fascinating lexis. There is a simple and colloquial vocabulary related to household, trade and religion to be found in the dictionary. Also the selection of the linguistic material is carried extraordinarily, as, although the Russian vocabulary predominates, there is a large number of words of Polish and Eastern Slavic origin. The Nomenclator selectissimas rerum appelationes tribus linguis Latina, Germanica, Polonica explicatas indicants by Piotr Artomiusz from 1591 is reckoned to be the source. Furthermore, the paper takes a closer look at the course of Kopijewski’s career, namely his collaboration with Jan Tesing, Jean de Jonge , the work for Peter i in the Berlin Academy of Sciences. The final part of the thesis is focused on the comparison of the Amsterdam edition from 1700 - as well as two posthumous editions, that is Вокабулы или речи на славенском, немецком и латинском языках (1718) and Латинороссийская и немецкая словесная книга (1732). Since both of the Petersburg editions are a continuation of the German original, it was used as a comparative material.

Предметом исследования в настоящей дипломной работе является тематический треязычный словарь Ильи Федоровича Копиевского (Копиевича) Номенклатор, на латинском, руском, и немецком языке. Первый раз Номенклатор был опубликован Копиевским в 1700 г. в типографии Яна Тесинга в Амстердаме, следующий - вторично в 1700 г. в Амстердаме, однако, по всей вероятности, уже без сотрудничества с Тесингом (Номенклатор, на руском, латинском и голландском языке). Оба экземпляра были напечатаны без титульных листов. Третий раз словарь был напечатан в 1718 г. (после смерти автора) в Санкт-Петербурге под заглавием Вокабулы или речи на славенском, немецком и латинском языках. в свою очередь четвертое и одновременно последнее издание, озаглавлено как Латинороссийская и немецкая словесная книга, появилось в 1732 г. тоже в Санкт-Петербурге. Так как в наши дни не существует полная систематизированная история русской лексикографии, следует подвергнуть тщательному анализу и исследованию важные лексические источники, какими являются все вышеуказанные издания Номенклатора Ильи Федоровича Копиевского.