Pandemia COVID-19 spowodowała dramatyczny rozdźwięk między prawem do ochrony zdrowia, które w obecnej sytuacji jest realizowane poprzez praktykowanie "społecznego dystansu" lub nawet całkowitej izolacji, a swobodą uczestniczenia w życiu społecznym, która jest niezbędna dla naszego zdrowia psychicznego. Podczas gdy medycyna i nauka zmagają się z koronawirusem, próbując znaleźć skuteczne lekarstwo na tę nową chorobę, przywódcy rządowi dążą do ograniczenia jej rozprzestrzeniania się poprzez przyjęcie środków zapobiegawczych, które często kolidują z wieloma konstytucyjnymi prawami. W rozdziale przeanalizowano wpływ środków bezpieczeństwa i ograniczeń wprowadzonych przez władze cywilne Włoch i Polski na wolność religijną, a zwłaszcza prawo do zgromadzeń religijnych w sytuacjach zagrożenia zdrowia spowodowanych wybuchem pandemii koronawirusa. W obu krajach relacje między Kościołem a państwem opierają się na współpracy, a nie na separacji między obiema sferami. Tym samym religia nie ogranicza się do życia prywatnego obywateli, lecz stanowi istotną część życia społecznego, w którym Kościół katolicki jest religią większościową. Biorąc pod uwagę tymczasowe ograniczenia przyjęte w ramach prawnych tych krajów od początku pandemii COVID-19, interesujące jest obserwowanie ich wpływu na zbiorowe praktyki religijne. Chociaż systemy prawne Włoch i Polski mają wiele punktów wspólnych, doświadczenia z pandemią w tych krajach są zupełnie inne - Włochy są pierwszym krajem europejskim najbardziej dotkniętym przez kryzys koronaawirusowy. Z tego powodu, ocena ograniczeń nakładanych na kult religijny w tych krajach może być pouczającą lekcją w odniesieniu do adekwatności i proporcjonalności środków mających na celu przede wszystkim walkę z wirusem, a następnie współistnienie z nim.

The COVID-19 pandemic caused a dramatic split between the right to protect one’s health, which in current situation is effective by practicing ‘social distancing’ or even a complete isolation, and the liberty to participate in social life, which is essential for our mental health. While medicine and science grapple with coronavirus, trying to find an effective cure for the novel disease, government leaders aim to curb its spread by adopting preventive measures which often collide with many constitutional rights. The chapter analyses the impact of safety measures and limitations introduced by civil authorities of Italy and Poland on religious liberty, especially the right to religious gatherings in situations of health emergency caused by the outbreak of coronavirus pandemic. In both countries the relations between Church and State are based upon the cooperation, not separation, between both spheres. Thus, religion isn’t confined to the private life of citizens, but constitutes a vital part of social life with Catholic Church as the majority religion. Taking into account temporary restrictions adopted into legal frameworks of these countries from the beginning of COVID-19 pandemic, it’s interesting to observe their impact on in-person collective worship. Although Italy’s and Poland’s legal systems have many points in common, the experience of pandemic in these countries is quite different with Italy being the first most affected European country by coronavirus crisis. For that reason, the assessment of restrictions imposed on religious worship in these countries can offer an instructive lesson with regards to adequacy and proportionality of measures aimed in first place to fight with the virus, and subsequently to co-exist with it.