Konstrukcje bezokolicznikowe w języku niemieckim

German Infinitive Clauses

Niniejsza praca magisterska ma na celu poddanie szczegółowej analizie konstrukcji bezokolicznikowych występujących w języku niemieckim, mianowicie Infinitivkonstruktionen. Z uwagi na fakt, iż omawiane konstrukcje występują często zarówno w języku mówionym, jak i pisanym, stanowią one ważną część niemieckiego systemu językowego. Według cytowanych autorów konstrukcje bezokolicznikowe, w odróżnieniu od bezokoliczników, są terminem syntaktycznym. Ponadto omawiane struktury wykazują wiele podobieństw do zdań podrzędnych. Przedstawiona w pracy systematyzacja została stworzona na podstawie różnych gramatyk, które zostały wymienione w bibliografii. Liczne przykłady potwierdzające teorię również pochodzą z wymienionych w bibliografii pozycji. Poddane analizie struktury służą do wyrażania różnych wypowiedzi w dowolnym czasie. Warto zauważyć, iż praca, poza wstępem i wnioskami, składa się z pięciu rozdziałów, z czego ostatni z nich został poświęcony części praktycznej. W pierwszym rozdziale autor skupia się na ogólnej definicji konstrukcji bezokolicznikowych, różnicach w obrębie terminologii oraz statusie syntaktycznych omawianych struktur. Kolejna część została poświęcona podziałowi konstrukcji bezokolicznikowych na podstawie kryterium syntaktycznego. Według tej klasyfikacji wyróżniamy struktury na podstawie ich zależności od walencji, posiadania statusu zdania oraz elementu wprowadzającego zdanie podrzędne. W oparciu o przykłady można zauważyć, że konstrukcje bezokolicznikowe niezawierające elementu wprowadzającego są uwarunkowane przez walencję, z kolei te zawierające spójniki wprowadzające zdanie podrzędne nie są od niej zależne. Ponadto należy zauważyć, iż zarówno struktury wprowadzone za pomocą spójników, jak i ich pozbawione wykazują podobieństwa do zdań podrzędnych. Kolejny rozdział koncentruje się na konstrukcjach ACI oraz Ersatzinfinitive, który pojawia się wyłącznie wraz z czasownikami modalnymi w czasie przeszłym Perfekt. Należy nadmienić, że konstrukcje ACI stanowią odrębną grupę bezokoliczników, które występują z biernikiem lub wyłącznie z bezokolicznikiem. Ostatnia część teoretyczna została poświęcona zdaniom bezokolicznikowym, wśród których wyróżnia się: zdania bezokolicznikowe z funkcją podmiotu, obiektu, zdania bezokolicznikowe celu, zdania bezokolicznikowe niezawierające okoliczności towarzyszących oraz zdania bezokolicznikowe warunkowe. Ostatni rozdział autor poświęcił analizie praktycznej, która została przeprowadzona w oparciu o korpus Cosmas II. Na podstawie analizy można wnioskować, że konstrukcje bezokolicznikowe spełniają najczęściej funkcję obiektu oraz okolicznika. Należy zauważyć, że częstość występowania poszczególnych konstrukcji bezokolicznikowych idzie w parze z pełnionymi przez nie funkcjami.

The present paper sets itself the goal of subjecting infinitive constructions in the German language to a detailed analysis. Basically, it can be stated that infinite constructions, which are characterized by many peculiarities, show certain similarities with infinite subordinate statements. Since the discussed constructions often occur not only in everyday language, but also in written language, they are considered to be a rather significant part of the German language system. The systematization presented in the paper is based on various grammars given in the bibliography. At the same time, numerous examples supporting the theory come from these views. The thesis, apart from the introduction and the conclusions, is divided into five parts. The first chapter is devoted to the concept of infinitive construction and its syntactic status. In the second part of the thesis, which consists of three subchapters, I focus on the classification of infinitive constructions, in terms of syntactics. Not only the classification according to valency bound and sentence valence, but also the classification according to introductory elements will be discussed. At this point, valence-conditional, valence-unconditional, as well as sentence-valent and non-sentence-valent infinitive constructions are discussed. In addition, the different types of infinitive constructions with different introductory elements are discussed, namely with um, without and instead of. In the next chapter, special subclasses of infinitives are examined, namely ACI constructions and substitute infinitives. The fourth part is devoted to the characteristic features of infinite subordinate clauses. The focus of the next chapter is on empirical analysis, carried out on the basis of the Cosmas II corpus. The practical part contains a compilation and discussion of the analysis. It is based on the complete table of 300 documents in the appendix. The sample sentences from this part are taken either from divergent newspapers or from politicians' speeches. Finally, not only the results of the study, but also the conclusions will be summarized and presented.

Die vorliegende Arbeit setzt sich zum Ziel, Infinitivkonstruktionen in der deutschen Sprache einer ausführlichen Analyse zu unterziehen. Im Grunde genommen lässt sich feststellen, dass infinite Gefüge, für die viele Besonderheiten kennzeichnend sind, bestimmte Ähnlichkeiten mit den infiniten Nebenaussagen aufweisen. Da die besprochenen Konstruktionen oftmals nicht nur in der Alltags-, sondern auch in der Schriftsprache vorkommen, gelten sie als ein ziemlich bedeutender Bestandteil des deutschen Sprachsystems. Die in der Arbeit dargestellte Systematisierung stützt sich auf verschiedene in dem Literaturverzeichnis angegebene Grammatiken. Aus diesen Auffassungen kommen zugleich die Theorie untermauernde zahlreiche Beispiele. Die Arbeit gliedert sich, abgesehen von der Einleitung und den Schlussfolgerungen, in fünf Teile. Das erste Kapitel wird dem Begriff Infinitivkonstruktion und ihrem syntaktischen Status gewidmet. Im zweiten Teil der Arbeit, der aus drei Unterkapiteln besteht, konzentriere ich mich auf die Klassifizierung der Infinitivkonstruktionen, und zwar im Hinblick auf die Syntaktik. Es wird nicht nur auf die Klassifikation nach Valenzgebundenheit und Satzwertigkeit, sondern auch auf die Klassifikation nach Einleitungselementen eingegangen. An dieser Stelle werden sowohl valenzbedingte, valenzunbedingte als auch satzwertige und nicht satzwertige Infinitivkonstruktionen besprochen. Außerdem werden hier die einzelnen Typen von Infinitivkonstruktionen mit verschiedenen Einleitungselementen zur Sprache gebracht, und zwar mit um, ohne und anstatt. Im nächsten Kapitel werden besondere Subklassen der Infinitive unter die Lupe genommen, nämlich ACI-Konstruktionen und Ersatzinfinitive. Der vierte Teil wird den charakteristischen Merkmalen infiniter Nebensätze gewidmet. Der Schwerpunkt des nächsten Kapitels liegt auf der empirischen Analyse, die aufgrund des Korpus Cosmas II durchgeführt wird. Der praktische Teil enthält eine Zusammenstellung und Besprechung der Analyse. Dabei stütze mich auf die sich im Anhang befindende vollständige Tabelle mit 300 Belegen. Die Beispielsätze aus diesem Teil stammen entweder aus divergenten Zeitungen oder aus den Reden der Politiker. Zuletzt sollen nicht nur die Ergebnisse der Untersuchung, sondern auch die Schlussfolgerungen zusammengefasst und dargestellt werden.